Nazewnictwo miejskie

Zgodnie z regułami pisowni dotyczącej nazewnictwa miejskiego piszemy park Kopernika, ponieważ w wypadku występowania na początku nazwy wielowyrazowej nazwy gatunkowej (np. ulica, park, zamek, pomnik, cmentarz) piszemy ją małą literą, a pozostałe słowa składające się na właściwą nazwę własną – piszemy wielką literą.

Magda Nasiłowska

Powyższe wielowyrazowe wyrażenie nazywające miejsce użyteczności publicznej należy zapisać odpowiednio małą i wielką literą, a więc: park Jordana. Pisownia ta podyktowana jest faktem, iż stojące na początku wyrażenia słowo park pełni w nim jedynie nazwę gatunkową (rodzajową), czyli określa rodzaj miejsca, na który wskazujemy.

Judyta Szynkarczyn

Płyta Redłowska to nazwa jednego z gdyńskich osiedli, a wielowyrazowe nazwy osiedli piszemy wielkimi literami, np. Złote Łany, Małe Przymorze, Przymorze  Wielkie. Małą literą piszemy jedynie stojący na początku takiej nazwy wyraz osiedle, jeśli stanowi on nazwę gatunkową, np. osiedle Płyta Redłowska.

Piszemy park Skarszewski, ponieważ według zasad pisowni polskiej, „jeśli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, brama, pomnik, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą”.

Aleksandra Muszarska

Ewa Rogowska-Cybulska

Wyraz Sukiennice piszemy oczywiście dużą literą, tak bowiem zapisujemy jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów, rynków, ogrodów, parków, bulwarów, budowli, zabytków, obiektów sportowych itp., np. Wawel. Krzyż Sukiennic to miejsce przecięcia się szlaków komunikacyjnych w obrębie Sukiennic, por.: „Pierwsze kramy sukienne stanęły pośrodku głównego placu miasta jako łącznik pomiędzy czterema traktami: ze wschodu na zachód oraz z północy na południe. Tymi traktami są obecnie ulice św. Jana i Bracka oraz Szewska i Sienna. W budynku Sukiennic te trakty przecinały się, tworząc tzw. krzyż sukiennic, który możemy oglądać w obecnych Sukiennicach” (http://www.nabutach.pl/polska/krakow/177-sukiennice-krakow). Wyraz krzyż występuje w tym wyrażeniu w znaczeniu pospolitym ‘przedmiot w kształcie dwóch linii przecinających się pod kątem prostym’. W tym samym znaczeniu słowo to występuje m.in. w wyrażeniu krzyże okien, które pojawia się w zdaniu cytowanym przez Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego: Dom był gładki jak ściana, o dużych, ciemnych krzyżach okien. Poprawny jest zatem zapis krzyż Sukiennic.

W pierwszym momencie odpowiedź na pytanie nie wydaje się skomplikowana. Jeśli podajemy w tekście obcojęzyczną nazwę miejsca (w tym przypadku w języku francuskim), stosujemy pisownię oryginalną, nie biorąc pod uwagę zasad pisowni języka polskiego. W tym miejscu pojawia się jednak problem sprawdzenia, jaki zapis funkcjonuje oficjalnie w języku francuskim. Pobieżnie przeszukując źródła internetowe, można mylnie dojść do wniosku, że poprawny jest zapis Place Stanislas. Jednak, gdy sprawdzimy treść wiarygodnych francuskich encyklopedii internetowych (Encyclopædia Universalis France, Larousse), znajdziemy tam zapis place Stanislas. Tak samo jest z nazwami innych placów we Francji, np. place de l'Hôtel-de-Ville, place Charles-de-Gaulle, place de la Nation. Z tego wynika, że jeżeli chcemy podać nazwę oryginalną, poprawnym zapisem będzie place Stanislas. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy nazwa pojawia się na początku zdania lub podpisu, np. pod fotografią. Drugim rozwiązaniem jest oczywiście podanie polskiej nazwy, czyli po prostu plac Stanisława, co wynika z zasady pisowni [82], według której, jeśli stojący na początku nazwy wyraz plac jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą.

Natalia Klajman

Wyrażenie basen Prezydenta należy do tej samej grupy nazw własnych, co nazwy zaczynające się wyrazami molo, bulwar, most, plac, ulica, kopiec itp., dlatego jego pierwszy człon piszemy literą małą, a drugi – wielką, jak bulwar Nadmorski, molo Południowe, most Grunwaldzki, plac Trzech Krzyży, ulica Królowej Jadwigi, kopiec Kościuszki.

Zgodnie z zasadą mówiącą o tym, że gdy w zapisie nazw własnych występują nazwy rodzajowe takie jak: ulica, plac, cmentarz, pomnik itp., to powinniśmy zapisywać te wyrazy małą literą, poprawny jest zapis: pomnik Chwały na cmentarzu Orląt we Lwowie.

Magdalena Szczepińska

Nazwy pomników należą do nazewnictwa miejskiego, podobnie jak nazwy ulic, placów, rond, parków itp., a w nazwach z tej grupy pierwszy człon, gdy jest nazwą gatunkową (nazywającą typ obiektu), zapisuje się od małej litery, natomiast pozostałe człony nazwy – od wielkiej litery, np. ulica Długa, plac Niepodległości. Zasady pisowni zawarte m.in. w Wielkim słowniku ortograficznym podają dwa następujące przykłady zapisywania nazw pomników: pomnik Mikołaja Kopernika, pomnik Mickiewicza, które zostały też powtórzone w samym tekście słownika ortograficznego pod hasłem pomnik, gdzie znajdziemy też kolejne przykłady nazw pomników: pomnik Bohaterów Warszawy, pomnik Lotnika, pomnik Nike, pomnik Zaślubin Polski z Morzem. Żaden z tych przykładów nie jest jednak w pełni analogiczny do nazwy pomnika, której dotyczy pytanie, ponieważ żaden po członie pomnik nie zawiera rzeczownika pospolitego o charakterze gatunkującym, jakim jest wyraz cesarz. Pojawia się tu bowiem problem, czy wyraz cesarz wchodzi w skład właściwej nazwy własnej pomnika, czy jest to raczej rozwinięta nazwa opisowa (pomnik cesarza Wilhelma I, a właściwa nazwa to pomnik Wilhelma I). Jednak gdyby posłużyć się analogią do pisowni ulic, np. do nazwy ul. Królowej Jadwigi, to również do zapisu rzeczownika cesarz powinno się zastosować wielką literę: pomnik Cesarza Wilhelma I.

Jeśli wyraz plac jest jedynie nazwą gatunkową (rodzajową), to piszemy go małą literą, natomiast pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – dużą. W tym wypadku Rynek Żydowski jest nazwą tradycyjną, dawną, a plac – gatunkową. Wyrażenie zostało więc napisane poprawnie.

 Alicja Chrzanowska

Poprawna pisownia to park Strzelecki. Nazwa ta należy do nazewnictwa miejskiego, a człon park jest nazwą gatunkową i tak jak człon ulica, molo czy pomnik  w nazwach własnych ulic, mol czy pomników zapisujemy go małą literą. Natomiast drugi człon, stanowiący właściwą nazwę własną, zapisujemy dużą literą.

Daria Lewicka

Poprawnie zapiszemy most Wolności Czwartego Czerwca (lub most Wolności 4 Czerwca). Taki zapis jest motywowany regułą, która głosi, że jeśli stojący na początku wyraz (np. plac, ulica, most etc.) jest nazwą gatunkową, czyli określającą typ obiektu, zapisujemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą (jak ulica Długa, plac Niepodległości).

Magdalena Basińska

Jest to nazwa obiektu miejskiego, zatem zapisujemy ją w następujący sposób: park Sanitariuszki Inki, analogicznie do nazw ulic, placów, rynków itp., np. ulica Królowej Jadwigi, ulica Księcia Józefa, ulica Księdza Jerzego Popiełuszki.

Poprawną formą jest zapis: molo Południowe. Jeśli stojący na początku wielowyrazowej nazwy własnej wyraz ulica, kopiec, pałac, molo itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą, np. ulica Zamkowa, kopiec Józefa Piłsudskiego, pałac Krasińskich i właśnie molo Południowe.

Łukasz Szymon Kolenda

Nazwę tę należy zapisać tak: plac Po Farze, ponieważ wyraz plac jest tu nazwą gatunkową, a funkcję właściwej nazwy własnej pełni tylko wyrażenie Po Farze. Nazwy placów zapisujemy zgodnie z zasadami dotyczącymi pisowni nazewnictwa miejskiego, tak jak nazwy ulic, por. ul. Długa, ul. Na Niskich Łąkach; plac Bankowy, plac Trzech Krzyży, plac Na Rozdrożu.

Joanna Fijas

Zasady pisowni  w punkcie dotyczącym zapisywania nazw dzielnic, ulic, placów, rynku, ogrodów, parków, bulwarów, budowli, zabytków itp. podają m.in. przykłady klasztor Dominikanów, klasztor Norbertanek, a więc zgodnie z tą zasadą poprawna jest pisownia klasztor Bazylianów. Natomiast Poradnia Językowa PWN w odpowiedzi na podobne pytanie z 15.11.2002 r. proponuje dla wyrażeń typu klasztor D/dominikanów dwojaką pisownię, w zależności od znaczenia. Według tej propozycji klasztor Bazylianów to kościół (budynek) należący do zakonu jako instytucji, z kolei klasztor dominikanów to wspólnota mieszkających tam ludzi.

Magdalena Behounkowa

Zgodnie z zapisem w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” jedno i wielowyrazowe nazwy ulic, budowli, dzielnic piszemy wielką literą. Jeżeli jednak stojący na początku wyraz (ulica, aleja, plac itp.) jest nazwą gatunkową (rodzajową), to zapisujemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy wielką. Zatem poprawna wersja ortograficzna tego wyrażenia to: twierdza Wisłoujście.

Aneta Wadowska

W świetle reguły ortograficznej nr 82, zamieszczonej w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego, stojący na początku nazwy wielowyrazowej wyraz brama powinien zostać zapisany małą literą (jeżeli stanowi nazwę gatunkową  obiektu), a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy wielką literą. Zgodnie z tą zasadą należałoby zatem pisać: brama Żuławska.

Jednocześnie przywołany słownik podaje, iż w nazwie Brama Floriańska obydwa człony należy zapisywać wielką literą. Pisownia ta wynika ze zwyczaju językowego, który w tym przypadku jest argumentem decydującym o poprawności zapisu. Analogicznie zatem można potraktować nazwę zabytkowej bramy miejskiej w Gdańsku – Bramy Żuławskiej – i każdy z tworzących ją wyrazów zapisywać od dużych liter.

Ewelina Lechocka

W przypadku pisowni tej nazwy ma zastosowanie reguła ortograficzna odnosząca się do wielowyrazowych nazw dzielnic, ulic, placów, zabytków itp.: „Jeśli stojący na początku nazwy wielowyrazowej wyraz: ulica, aleja, plac, park, kościół (…) jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe litery wchodzące w skład nazwy wielką literą, np.: ulica 3 Maja, pomnik Mickiewicza, osiedle Zawodzie, kościół Świętego Jana.

W myśl powyżej przytoczonej reguły poprawny zapis to wieża Mariacka, gdyż w tym zestawieniu wyraz wieża jest nazwą gatunkową, a przymiotnik Mariacka – właściwą nazwą własną.

Paulina Pitek

Nazwę ta należy zaliczyć do tej samej grupy wielowyrazowych nazw własnych co nazwy ulic, placów, parków, obiektów sportowych, budowli, zabytków itp., typu ulica Długa, most Grunwaldzki, willa Atma, pałac Łazienkowski, kościół Mariacki, cerkiew Przemienienia Pańskiego, kaplica Zygmuntowska, a zatem pierwszy człon tej nazwy powinniśmy pisać małą literą, a drugi – dużą: sala Kolumnowa.

Wyrażenie basen Prezydenta należy do tej samej grupy nazw własnych, co nazwy zaczynające się wyrazami molo, bulwar, most, plac, ulica, kopiec itp., dlatego jego pierwszy człon piszemy literą małą, a drugi – wielką, jak bulwar Nadmorski, molo Południowe, most Grunwaldzki, plac Trzech Krzyży, ulica Królowej Jadwigi, kopiec Kościuszki.

Wyraz ulica powinien być zapisany małą literą, natomiast dwa pozostałe, czyli Powstania Styczniowego, należy zapisać z użyciem dużych liter.

Joanna Albecka

Powyższa pisownia jest poprawna. Błędny byłby zapis 11go. Wszystkie wyrazy wchodzące w skład nazw ulic – poza nazwą gatunkową ulica – piszemy dużymi literami.

Joanna Albecka

Koszyce to dzielnica Piły. Zgodnie z zasadami pisowni polskiej „jeżeli nazwa miejscowa składa się z dwu lub więcej członów rzeczownikowych, które wspólnie identyfikują jednostkę administracyjną lub/i geograficzną, a więc miejscowość lub jej część”, w jej zapisie stosujemy łącznik (dywiz). Piszmy zatem: w dzielnicy Piła-Koszyce, a nie Piła Koszyce, podobnie jak: w dzielnicy Gdańsk-Wrzeszcz, a nie Gdańsk Wrzeszcz. 

Barbara Zapolnik

Poprawnym zapisem jest zapis cmentarz Witomiński, ponieważ według zasad pisowni składnik stojący na początku nazwy wielowyrazowej z zakresu nazewnictwa miejskiego – np. ulica, park, ”– pisany jest małą literą jako wyraz pospolity, a kolejny wyraz – jako właściwy element nazwy własnej – pisany jest wielką literą. 

Marta Maj

Według słownika ortograficznego PWN poprawnym zapisem jest zapis drugi, czyli cmentarz Łostowicki. Decyduje o tym reguła dotycząca zapisywania wyrazów typu ulica, plac, skwer, park, cmentarz itp., które są pierwszymi składnikami nazw z zakresu nazewnictwa miejskiego. Uznaje się je za wyrazy pospolite, a wszystkie wyrazy pospolite piszemy małą literą.

Anna Rogożyńska

Nie znam uzasadnienia podanego w uchwale nadającej ulicy Arkońskiej nazwę, ale interpretuję ją jako utworzoną od nazwy własnej Arkona, odnoszącej się do średniowiecznego grodu na Rugii, największego ośrodka pogańskiego kultu u zachodnich Słowian. Mit Arkony kreowany jest w literaturze kaszubskiej jako element wchodzący w skład pradawnej przeszłości samych Kaszubów. Do lechickiej przeszłości nawiązują też w Trójmieście nazwy: ul. Obotrycka (w Gdańsku) i ul. Obodrzyców (w Sopocie).

Ewa Rogowska-Cybulska

Jak podaje Wielki słownik ortograficzny, jeśli stojący na początku nazwy wyraz jest tylko nazwą gatunkową (np. kościół, klasztor, ulica, zamek, pomnik), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą (np. kościół Na Skałce, klasztor Dominikanów). Jednak reguła ta nie obejmuje wspomnianej w pytaniu katedry, gdyż nie jest to oficjalna, lecz jedynie opisowa nazwa tego obiektu. Poprawny będzie zatem zapis: katedra wawelska.

Katarzyna Buczek

W wielowyrazowych nazwach ulic, alei, placów itp. wielką literą piszemy wszystkie składniki wchodzące w skład nazwy własnej. Wyraz plac jest nazwą gatunkową, więc zapisujemy go małą literą. Całą nazwę należy więc zapisać następująco: plac Najświętszej Maryi Panny.

Wyraz plac można skrócić do formy: pl. (jest to skrót powstały przez pozostawienie początkowej części wyrazu i odrzucenie końcowej, stawiamy po nim kropkę). Pozostała część nazwy powinna jednak zostać zachowana w całości ze względu na szacunek do postaci religijnej, której dotyczy, oraz ze względów informacyjnych.

Na tabliczkach z nazwami ulic i placów można też zapisywać pierwszy wyraz od dużej litery, jeśli w danym mieście przyjęto taką konwencję (użycie dużej litery byłoby uzasadnione tym, że jest to początek tekstu).

Katarzyna Buczek

Konwencję dotyczącą zapisu nazw ulic na tabliczkach obierają władze miejskie i to od nich zależy, w jakiej postaci nazwy ulic zostaną na nich zapisane. Aby uniknąć chaosu, w danej miejscowości nazwy ulic powinny być zapisywane jednakowo. Dotyczy to przede wszystkim skracania lub nieskracania wyrazu ulica oraz pisania go wielką lub małą literą. Słownik poprawnej polszczyzny PWN zezwala na skrócenie tego wyrazu do postaci ul. (z kropką na końcu). Wyraz ulica nie jest składnikiem nazwy własnej, lecz nazwą gatunkową, toteż piszemy go małą literą, jednak na tabliczce z nazwą ulicy można zastosować wielką literę ze względu na początek tekstu.

Wyraz pułkownik można skrócić do formy płk – bez użycia kropki, ponieważ jest to skrót składający się m.in. z ostatniej litery tego wyrazu. Kropkę należy jednak postawić, jeżeli jest to skrót od formy innej niż mianownik, na przykład jak w omawianym przykładzie od dopełniacza: ul. płk. Jana Dziewanowskiego. Formę pułkownika można jednak również skrócić do postaci płka (bez użycia kropki), wówczas nazwę ulicy zapiszemy: ul. płka Jana Dziewanowskiego. Jeśli wyraz ten zapisujemy w nazwie ulicy w skrócie, to piszemy go małą literą, jeśli w całości – dużą, tj. ul. Pułkownika Jana Dziewanowskiego.

Dopuszczalne jest też stosowanie skrótu od imienia, tzn. ul. płk. J. Dziewanowskiego, lecz jeśli tekst, w którym występuje ta nazwa, ma na celu upamiętnienie danej osoby (jak na tabliczkach z nazwą ulicy), imię powinno być zapisane w całości.

Ewa Parafjanowicz-Potuczko

Wyraz ulica, ponieważ jest nazwą gatunkową obiektu miejskiego, powinniśmy pisać małą literą. Można go zapisywać w formie pełnej lub skróconej (ul.). Dalsze elementy nazwy tej ulicy piszemy wielką literą, stanowią one bowiem nazwę własną (nazwa tej ulicy upamiętnia postać fikcyjną, bohatera legend kaszubskich). Wyrazu Rycerza nie powinno się w tej nazwie skracać.

Anna Błaszczyk

Według Słownika wyrazów kłopotliwych pod redakcją Mirosława Bańki i Marii Krajewskiej poprawną formą tego przymiotnika jest „budapeszteński”. Autorzy tego słownika podkreślają jednak, że derywaty słowotwórcze od nazwy miejscowej Budapeszt występują często w dwóch formach, z których jedna cechuje się obecnością samogłoski a w sufiksie (budapesztański, budapesztanka), podczas gdy druga w tej samej pozycji ma samogłoskę e (budapeszteński, budapesztenka). Pierwsza z wymienionych grup – pomimo tego, że niezgodna z normą poprawnościową – jest używana częściej niż druga, którą uznajemy za gramatycznie poprawną.

Na te współistniejące formy zwraca uwagę również Andrzej Markowski, który w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny wymienia następujące pary wyrazów: budapeszteńczyk/budapesztańczyk, budapesztenka/budapesztanka, budapeszteński/budapesztański. W pierwszych dwóch parach formy z samogłoską a w sufiksie są opatrzone kwalifikatorem potoczny, podczas gdy w ostatniej istniejące wersje przymiotnika są traktowane jako równoważne (kwalifikator albo).

Pomimo tego, że uzus dopuszcza użycia przymiotnika budapesztański, oficjalny charakter nazewnictwa miejskiego wskazuje zdecydowanie na konieczność zastosowania formy ulica Budapeszteńska.

Francesco Golinelli

Z punktu widzenia systemu językowego obie formy są możliwe, a o ich poprawności i niepoprawności decyduje zwyczaj językowy, czyli upowszechnienie się jednej z tych form (a gdyby używane były obie formy, obie należałoby uznać za poprawne). Na podstawie samego brzmienia nazwy (tj. bez znajomości zwyczaju jej stosowania w odniesieniu do tego konkretnego sklepu) trudno przewidzieć, która z form: Hermesu czy Hermesa mogła się przyjąć.

Wybór którejś formy wiązałby się w tym wypadku z działaniem jednej z dwu przeciwstawnych tendencji językowych, które obserwujemy we współczesnej polszczyźnie wśród form dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników nieżywotnych rodzaju męskiego mających odpowiedniki żywotne (zwłaszcza osobowe), jak właśnie Hermes ‘nazwa sklepu’ – Hermes ‘jeden z dwunastu bogów olimpijskich w mitologii greckiej, opiekun m.in. kupców i złodziei’. Jedną z tych tendencji jest stosowanie form fleksyjnych homonimicznych wobec rzeczowników żywotnych, np. Plutona ‘planetoidy’ – jak Plutona ‘jednego z bogów olimpijskich’, drugą – ucieczka od homonimii fleksyjnej, np. plutonu ‘pierwiastka’ – choć Plutona ‘jednego z bogów olimpijskich’. Zgodna z pierwszą tendencją byłaby forma Idę do „Hermesa” ‘do sklepu’ – jak Hymn do Hermesa ‘do boga’, zgodna z drugą tendencją jest natomiast forma Idę do „Hermesu” ‘do sklepu’ – ale Hymn do Hermesa ‘do boga’.

O podobnym problemie dotyczącym wrocławskiego domu handlowego o nazwie Feniks pisał Jan Miodek (Przez lata ze „Słowem polskim”, 1991, s. 106; O języku do kamery 1992 r., s. 120), który potwierdził stosowanie obu wariantów: do „Feniksa” i do „Feniksu”.

Ewa Rogowska-Cybulska

Wyraz ulica jest nazwą gatunkową, w związku z tym piszemy go małą literą. Wyraz ten można skrócić do postaci ul. (z kropką na końcu). Skrót ten może być użyty na przykład na tabliczce z nazwą ulicy czy w adresie. Skrót ul. nie powinien natomiast być stosowany w utworach literackich, np. w narracji powieściowej.

Wyraz KRÓL stanowi składnik wielowyrazowej nazwy własnej obiektu miejskiego i w związku z tym zapisujemy go wielką literą: Króla. Wyrazu tego nie należy skracać.

Dwa kolejne człony nazwy sopockiej ulicy: JANA KAZIMIERZA piszemy oczywiście wielką literą. Nie należy ich skracać, są to bowiem imiona (bez nazwiska), a inicjały imion stosuje się tylko wówczas, gdy towarzyszy im nazwisko.

Wchodzące w skład nazw ulic nazwy stanowisk, tytułów zawodowych itp. piszemy dużą lub małą literą w zależności od tego, czy zapisujemy je w całości, czy w skrócie. Piszemy zatem ulica (ul.) Opata Jacka Rybińskiego, ale ulica (ul.) op. Jacka Rybińskiego. Na tabliczce z nazwą ulicy wyraz ten warto jednak zapisywać w pełnej formie, ponieważ lepiej wyraża ona pamiątkowy charakter tej nazwy (niestosowanie skrótów jest wyrazem szacunku dla zasług upamiętnianej postaci), a także dlatego, że skrót op. może być niezrozumiały.

Katarzyna Murawska

Ewa Rogowska-Cybulska

Poprawną formą jest szosa Ujska. Stojący na początku nazwy wyraz szosa jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), dlatego piszemy go małą literą, natomiast drugi wyraz, czyli Ujska, stanowi właściwą nazwę i dlatego piszemy go wielką literą.

Marta Dereszewska

Wyraz plac stojący na początku tej nazwy jest tylko nazwą gatunkową, więc powinien być zapisywany małą literą, a pozostałe człony, wchodzące w skład właściwej nazwy – wielką literą. Na tablicach z nazwą placu, jeżeli w danym mieście obowiązuje taka konwencja, dopuszczalny jest też zapis wyrazu plac wielką literą (jest to początek tekstu, ale ten tekst nie jest zdaniem). Wyraz plac można również oczywiście skrócić, pozostawiając dwie pierwsze litery i stawiając po nich kropkę.

Liczebnik 11 (jedenastego) lub 3 (trzeciego) powinien być zapisywany bez kropki, ponieważ w datach nie stawiamy jej po liczebniku porządkowym. Niepoprawne jest również dodawanie końcowej części wyrazu do liczebnika pisanego cyfrą.

Zatem poprawne zapisy nazw tych placów to: plac 11 Listopada lub pl. 11 Listopada oraz plac 3 Konstytucji Maja lub pl. Konstytucji 3 Maja.

Anna Fiszer

Słownik poprawnej polszczyzny PWN dozwala skrócenie wyrazu ulica do postaci ul. (z kropką na końcu). W zależności od typu tekstu wyraz ten może przyjąć pełną lub skróconą formę. Jeśli nazwa ulicy ma pojawić się na tabliczce z nazwą ulicy, należy pamiętać, aby zapis zgadzał się z konwencją obowiązującą w danym mieście. Jeśli wyraz ulica nie występuje na początku zdania, zapisujemy go małą literą.

Zgodnie z zasadami zamieszczonymi w Słowniku skrótów i skrótowców skrótem wyrazu major, gdy występuje on w mianowniku, jest mjr (bez kropki). W omawianym przykładzie wyraz ten występuje w formie dopełniacza, w związku z tym istnieją dwie możliwości zapisania jego skrótu: bez końcówki deklinacyjnej z kropką (mjr.) lub też z końcówką deklinacyjną i bez kropki (mjra).

Słownik skrótów i skrótowców nie odnotowuje skrótu wyrazu pilot, jednak zgodnie z obowiązującą konwencją wyraz ten powinien zostać skrócony do formy pil. (z kropką).

Skrócone wyrazy mjr. lub mjra oraz pil. zapisujemy małą literą, ponieważ zgodnie z zasadami ortograficznymi w taki sposób zapisujemy skróty wchodzące w skład nazw własnych należących do nazewnictwa miejskiego. Gdyby wyrazy te zapisano bez skracania, należałoby je zacząć dużymi literami.

Istnieje również możliwość skrócenia imienia (do pierwszej litery z kropką), aczkolwiek, jeśli celem jest upamiętnienie danej osoby (np. na tabliczce z nawą ulicy), takie rozwiązanie nie jest wskazane.

Zatem istnieją następujące możliwości zapisu: ul. Majora Pilota Józefa Jaki, ul. mjr. pil. Józefa Jaki, ul. mjra pil. Józefa Jaki.

Marlena Kardasz

Nazwy ulic są bez wątpienia nazwami własnymi, co znajduje odzwierciedlenie w pisowni: jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów, rynków, ogrodów, parków, bulwarów, zabytków, obiektów sportowych piszemy wielką literą. Jeżeli stojący na początku nazwy wyraz ulica, aleja, bulwar, osiedle, plac itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go jednak małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy – wielką literą, jak w nazwach ulica Księdza Jerzego Popiełuszki, ulica Królowej Jadwigi.

Wyraz ulica zwykle piszemy, używając skrótu ul. Nazwę. o której mowa w pytaniu, można zatem zapisać dwojako: ulica Księdza Robaka lub ul. Księdza Robaka.

W nazwie ulica Księdza Jerzego Popiełuszki można też użyć skrótu wyrazu ksiądz: ul. ks. Jerzego Popiełuszki (skróty nazw stanowisk, tytułów zawodowych itp. wchodzące w skład nazw ulic piszemy małą literą).

Z uwagi na to, iż nazwa Ksiądz Robak jest pełną nazwą postaci literackiej, ze względów stylistycznych w nazwie ul. Księdza Robaka wyrazu ksiądz nie należałoby jednak skracać.

Agnieszka Wysomierska

Zasady pisowni polskiej mówią, że jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów, rynków, ogrodów, parków, bulwarów, budowli, zabytków, obiektów sportowych piszemy wielką literą. Jeśli jednak stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, bulwar, plac, park, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy — wielką literą. Oznacza to, że jeśli wyraz miejski jest integralną częścią nazwy parku, powinniśmy zapisać go wielką literą.

Z podanych informacji nie wynika jednak, czy w tym przypadku przymiotnik miejski jest częścią nazwy własnej parku, czy częścią określenia gatunkowego. Rzeczownik park może być tu tylko dookreślony przymiotnikiem w celu ułatwienia identyfikacji obiektu przez mieszkańców miasta. W tym wypadku należałoby zapisywać ten wyraz małą literą.

Beata Kłos

Wyraz ten powinien zostać zapisany małą literą (osiedle Zamoście, osiedle Górne), ponieważ wszystkie wyrazy stojące na początku wielowyrazowych nazw obiektów miejskich, np. ulica, plac, aleja, cmentarz, klasztor, kościół i właśnie osiedle, są nazwami gatunkowymi (rodzajowymi). Pozostałe elementy nazwy wielowyrazowej powinny być zapisane wielką literą. Wyjątkiem są wyrazy w liczbie mnogiej, gdyż w takim wypadku oba człony są zapisywane wielkimi literami, np. Aleje Jerozolimskie, Aleje Ujazdowskie.

Karolina Wołodko

Uprzejmie proszę w imieniu grupy radnych o wyjaśnienie: jak skrócić pełną nazwę „Plac Centralny Imienia Ronalda Reagana”.
Od paru lat toczy się spór, czy należy skrócić do:
– Plac Centralny Reagana
– Plac Centralny
– Plac Reagana
czy jeszcze inaczej?
Zatem jakie powinno być prawidłowe nazewnictwo i jaka jest poprawna pisownia wyrażenia: „Plac Centralny Imienia Ronalda Reagana”.
Serdecznie dziękuję i pozdrawiam.

Poprawna pisownia nazwy, której dotyczy pytanie, to „plac Centralny imienia Ronalda Reagana” lub „plac Centralny im. Ronalda Reagana”, lub „pl. Centralny im. Ronalda Reagana”. Słowo „imienia”, niezależnie od tego, czy występuje w pełnej postaci, czy w skrócie, należy zatem pisać małą literą.
Na tabliczkach z nazwami ulic i placów można też zapisywać pierwszy wyraz („plac”) od dużej litery, jeśli w danym mieście taką przyjęto konwencję (duża litera byłaby tu motywowana tym, że to początek tekstu zamieszczanego na danej tabliczce).
Zapis „pl. Centralny im. R. Reagana” również z technicznego punktu widzenia jest poprawny, ale nie należy go stosować na tabliczce z nazwą placu, ponieważ intencją nadania placowi tej nazwy było upamiętnienie Ronalda Reagana, a zapis pełnej postaci imienia lepiej służy uwydatnieniu szacunku niż zastosowanie inicjału.
Jeśli wyrażenie „plac Centralny im. Ronalda Reagana” stanowi – jak wynika z kontekstu pytania – oficjalną urzędową nazwę placu, to tylko to wyrażenie może tę funkcję pełnić i żadne inne wyrażenie, tzn. ani „plac Centralny”, ani „plac Reagana”, ani „plac Centralny Reagana”, tej funkcji nie pełni. Nie należy więc skracać tej nazwy w sytuacjach, w których używa się oficjalnych nazw urzędowych.
Ponieważ nazwa jest długa, w języku potocznym zapewne funkcjonują lub będą funkcjonowały jej krótsze odpowiedniki, ale o tym, czy jest to (będzie to) „plac Centralny”, czy raczej „plac Reagana”, czy jeszcze jakieś inne wyrażenie, przesądza (przesądzi) zwyczaj społeczny. Najmniej prawdopodobny jest utrwalenie się w obiegu potocznym wyrażenia „plac Centralny Reagana” – ze względu na jego długość. Każde z podanych wyrażeń jest zbudowane poprawnie i nie budzi zastrzeżeń normatywnych, jednak tylko jako potoczne warianty nazwy urzędowej.
O tym, że zbyt długa nazwa może być kłopotliwa w praktycznym użyciu, warto pamiętać już w momencie nadawania nazw ulicom i placom.

Ewa Rogowska-Cybulska

Choć użytkownicy języka polskiego są przyzwyczajeni do skróconych zapisów nazw ulic nadawanych na cześć postaci historycznych (np. ul. T. Kościuszki lub ul. Kościuszki; ul. J.Ch. Paska lub ul. Paska), nazwy wymienionej w powyższym pytaniu zasadniczo nie należy skracać. Wyrażenie Kazimierz Wielki jest bowiem połączeniem nie imienia i nazwiska, lecz imienia i przydomka. W tego typu połączeniach nie stosuje się skrótów od imion; zapis ul. Króla K. Wielkiego (lub ul. Króla Wielkiego) jest niepoprawny – nawet w sytuacjach nieoficjalnych. Uzus pokazuje jednak, że w wypadku bardziej wyrazistych przydomków, takich jak Chrobry (który odnosi się wyłącznie do pierwszego polskiego króla), reguła ta nie jest stosowana – Urząd Miejski w Gdańsku notuje w wykazie ulic ulicę Chrobrego, ale nie ulicę Bolesława Chrobrego.
Nie należy również usuwać z omawianej struktury nazewniczej jej pierwszego członu – Króla; ulica Króla Kazimierza Wielkiego to bowiem inna nazwa niż ulica Kazimierza Wielkiego, choć obie z nich odnoszą się do tej samej osoby (por. ul. Jana Pawła II w Poznaniu a ul. Papieża Jana Pawła II w Suwałkach). Jedyny człon, który może ewentualnie ulec skróceniu, to Wielkiego. W encyklopedii, prasie i Internecie znajdziemy liczne przykłady użycia skrótu wlk., zwłaszcza w odniesieniu do Wielkiej Brytanii (Wlk. Brytanii) (por. Encyklopedia PWN oraz 3 232 rekordów zwróconych przez wyszukiwarkę PELCRA dla danych Narodowego Korpusu Języka Polskiego). Choć zapis ul. Króla Kazimierza Wlk. jednoznacznie identyfikuje ulicę i jej patrona, należy pamiętać, aby – gdy to możliwe – unikać jego stosowania. Skrót wlk. nie jest bowiem notowany przez słowniki (np. A. Czarnecka, J. Podracki, Skróty i skrótowce, Warszawa 1995; J. Paruch, Słownik skrótów, Warszawa 1970) i dlatego nie należy zalecać jego używania w sytuacjach oficjalnych. Skrót wlk. może być przydatny np. przy wypisywaniu druków pocztowych o ograniczonej liczbie kratek przeznaczonych na poszczególne litery.

Joanna Ginter

Pomnik to według Słownika języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego dzieło architektoniczne lub architektoniczno-rzeźbiarskie w formie posągu, obelisku, płyty itp. wzniesione dla upamiętnienia osoby lub zdarzenia historycznego. Pomnik, o którym mowa w pytaniu, jest niewątpliwie obiektem spełniającym wszystkie kryteria tej definicji. Umieszczona na warszawskiej Starówce rzeźba służy upamiętnieniu legendarnej postaci, z którą wiąże się historia Warszawy. Zatem wyraz pomnik użyty w tym kontekście należy zapisywać małą literą, zgodnie z zasadą: „Jeśli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, brama, pomnik, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszemy go małą literą, a pozostałe wyrazy wchodzące w skład nazwy — wielką literą”.
Nazwa Syrenka w odniesieniu do emblematu miasta Warszawy jest natomiast nazwą własną, należy więc ją zapisywać od wielkiej litery. Według informacji zamieszczonych w książce Ireny Grzesiuk-Olszewskiej pt. Warszawska rzeźba pomnikowa (Warszawa 2003, s. 47-49) występującą w herbie postać zamiennie określa się mianem Syreny i Syrenki. Oznacza to, że Syrenka nie jest w tym połączeniu tylko derywatem nazwy Syrena, lecz pełni funkcję jej synonimu. Nie jest określeniem potocznym, lecz jednym z obocznych określeń oficjalnych.
Oficjalne nazwy obiektu to, jak pisze Irena Grzesiuk-Olszewska, pomnik Syreny i pomnik Syrenki. Przymiotnik warszawska nie wchodzi w skład nazwy własnej, wnosi jedynie dodatkową informację o przynależności tej postaci do miasta Warszawy. Ponieważ przymiotniki od nazw miast zgodnie z regułami pisowni polskiej piszemy od małej litery, zatem w taki sposób należy też zapisać wyraz warszawskiej.
Omawiany związek wyrazowy należy zatem pisać w następujący sposób: pomnik Syrenki warszawskiej.

Leszek Selin

Zgodnie z ustaleniami Rady Języka Polskiego z lat 1992–1998 istnieją dwie możliwości poprawnego zapisania tego wyrażenia.
Pierwsza z nich dopuszcza ze względów graficznych zapis całych wyrazów wielkimi literami. Jeśli jest to napis na murze informujący, że właśnie w tym budynku znajduje się KLASZTOR NORBERTANEK W CZARNOWĄSACH, jest to jak najbardziej zapis poprawny. W ten sam sposób zapiszemy to wyrażenie na tablicy informującej, że tenże klasztor znajduje się w odległości np. 100 metrów.
Zazwyczaj jednak o wyborze małej lub wielkiej litery decyduje kryterium znaczeniowe. Wyraz klasztor jest nazwą gatunkową, oznacza on po prostu rodzaj budynku, który pełni określoną funkcję, dlatego zapisujemy go małą literą, a pozostałe wyrazy samodzielne stanowiące składniki tego wyrażenia wielką, podobnie jak w nazwach: klasztor Kamedułów, ulica Jana Pawła II, plac Zbawiciela czy kościół św. Katarzyny. Tak zapiszemy to wyrażenie na przykład w zdaniu: Jutro pojadę do klasztoru Norbertanek w Czarnowąsach.

Marcin Szymański

Nazwę te możemy zapisać następująco: park Prezydenta Ronalda Reagana, park prez. Ronalda Reagana, a nawet park prez. R. Reagana (choć ten ostatni zapis jest najmniej elegancki). Najlepszy jest zapis pierwszy, gdyż skrót prez. jest wieloznaczny i odnosi się również do prezesa (wprawdzie Ronald Reagan to postać na tyle znana, że skrót nie spowoduje zapewne nieporozumień, ale zapis ze skrótem mógłby być np. źródłem żartów). Jeśli jednak decydujemy się na skrót prez., piszemy go od małej litery, podczas gdy pełną postać tego wyrazu piszemy dużą literą: Prezydenta (jest to bowiem wyraz samodzielny).

Ewa Rogowska-Cybulska

Forma trzeci, trzeciego jest formą liczebnika porządkowego od liczebnika głównego trzy. Zasady odmiany liczebników porządkowych są w języku polskim takie same jak przymiotników (z jednym wyjątkiem: formy męskoosobowe mogą przyjmować tylko wyrazy pierwsi, drudzy, trzeci i czwarci).
W związku z tym, że nie mamy w polszczyźnie żadnych problemów z odmianą tych liczebników, reguła ortograficzna obowiązująca od 1936 r. mówi, że niepoprawne jest dopisywanie końcówek fleksyjnych po cyfrach rzymskich i arabskich oznaczających takie liczebniki. Zatem nie dodaje się końcówki przypadka lub końcowej części wyrazu do liczebnika pisanego cyfrą. Jan Miodek w Słowniku Ojczyzny Polszczyzny stwierdza wyraźnie, że formy typu 3-go maja są niepoprawne i określa je jako cyfrowo-literowe hybrydy (łac. hybrida ‘mieszaniec’).
Zgodnie z zasadą, że w nazwach ulic piszemy wielką literą wszystkie wchodzące w ich skład wszystkie wyrazy samodzielne (z wyjątkiem samego wyrazu ulica), poprawny zapis podanych nazw ulic jest następujący: ulica 3 Maja (lub w skrócie ul. 3 Maja) i ulica Konstytucji 3 Maja (lub w skrócie ul. 3 Konstytucji Maja).

Kinga Ferenc

W nazwach tych, należących do wielowyrazowych nazw własnych obiektów miejskich, pierwszy wyraz piszemy małą literą, jest on tu bowiem nazwą gatunkową. Pozostałe wyrazy wchodzące w skład tych trzech nazw zapisujemy dużymi literami, jeśli używamy ich w pełnej postaci, są to bowiem wyrazy samodzielne znaczeniowo. Jeśli natomiast wyrazy ksiądz prałat, doktor i biskup zapiszemy w skrócie, skróty te powinniśmy pisać małą literą. Pierwsze dwie nazwy możemy zatem zapisać tak: plac Księdza Prałata Jana Gustkiewicza albo plac ks. prał. Jana Gustkiewicza; plac Księdza Bronisława Komorowskiego albo plac ks. Bronisława Komorowskiego. W wypadku dwu ostatnich nazw, jeśli zdecydujemy się na użycie skrótów od form doktora i biskupa, musimy jeszcze podjąć decyzję co do wyboru postaci tych skrótów: dr. lub dra, bp. lub bpa. Problemu tego nie sprawiają skróty form mianownikowych tych wyrazów, gdyż kończą się one ostatnią literą danego wyrazu: dr i bp (bez kropek na końcu). W formach przypadków zależnych musimy jednak pamiętać o uwzględnieniu w zapisie skrótu również odpowiedniej końcówki fleksyjnej: albo do przyjętego skrótu formy mianownika dopisujemy końcówkę i nie stawiamy po nim kropki (dra, bpa), albo stosujemy tylko skrót formy mianownika, ale stawiamy po nim kropkę (dr. = doktora, doktorem, doktorowi itp., bp. = biskupa, biskupem, biskupowi itp.). Piszemy zatem: plac Doktora Stefana Michalaka, plac dra Stefana Michalaka lub plac dr. Stefana Michalaka; plac Biskupa Edwarda O’Rourke, plac bpa Edwarda O’Rourke lub plac bp. Edwarda O’Rourke. Ponadto, jeśli zastosujemy skróty tytułów przynależnych tym osobom, możemy również zastosować w zapisie inicjały ich imion.

Ewa Rogowska-Cybulska

Zgodnie z zasadami pisowni polskiej rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w mianowniku na -ia mają w dopełniaczu zakończenie -ii lub -i. Wiąże się to z poczuciem rodzimości czy obcości wyrazu, a w wypadku rzeczowników zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej na ‑nia także z wymową formy mianownika. W wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], piszemy -ni, np. dyni, jaskini, pustyni, Chyloni, Gdyni, Oruni. Natomiast w tych wyrazach, których zakończenie wymawiamy jako [-ńja], piszemy -nii, np. aronii, harmonii, ironii, Danii, Kalifornii, Polihymnii.
Skoro mianownik nazwy tej gdańskiej dzielnicy brzmi Matarnia (w wymowie: [matarńa], nie: [matarńja]), to w dopełniaczu piszemy oczywiście Matarni, przez jedno i.

Justyna Dzikowska

Wyrażenie to jest nazwą własną obiektu miejskiego, a w wielowyrazowych nazwach tego typu pierwszy wyraz, jeśli występuje w znaczeniu gatunkowym, zapisujemy małą literą, natomiast wszystkie pozostałe wyrazy samodzielne użyte w pełnej postaci – piszemy dużymi literami. Zgodnie z tą regułą piszemy rondo im. Świętego Jana de la Salle, gdyż de i la nie są wyrazami samodzielnymi. Możemy również zastosować tu konwencjonalny skrót św., a wówczas poprawny zapis tego wyrażenia przybierze postać: rondo im. św. Jana de la Salle. W zapisie tej nazwy nie powinniśmy natomiast raczej używać inicjału imienia, w odniesieniu do świętych nie wytworzył się bowiem taki zwyczaj.

Ewa Rogowska-Cybulska

Nazwy własne, w tym nazwy ulic, tworzone są często od innych nazw własnych. Nazwa ulica Kampinowska została najprawdopodobniej utworzona od nazwy Kampinos. Kampinos to obecnie nazwa wsi gminnej w województwie mazowieckim, znajdującej się na południowym skraju Puszczy Kampinoskiej, a Puszcza Kampinoska to kompleks leśny na Nizinie Środkowomazowieckiej, porośnięty dwoma pasmami wydm, między którymi znajdują się bagna.
Nazwa Puszcza Kampinoska wiąże się z nazwą miejscowości Kampinos. Pierwsza wzmianka o miejscowości Białe Miasto, będącej pierwotną nazwą Kampinosu, pochodzi z 1377 roku, ale już w 1489 roku pojawia się nazwa Kampinos, zapisana jako Cappinos. Etymologia tej nazwy miejscowej nie jest do końca wyjaśniona. Zdaniem Marii Malec (pisze ona o Kampinosie w swoim Słowiku etymologicznym nazw geograficznych Polski) pierwotna forma tej nazwy brzmiała – zgodnie z najstarszymi zapisami – Kapinos i pochodziła od przezwiska Kapinos ‘ten, któremu kapie z nosa’, natomiast nowsze zapisy z am są rezultatem wtórnego unosowienia. Według Stanisława Rosponda to właśnie forma unosowiona jest starsza, choć nie oddają tego najstarsze zapisy. Brzmiała ona pierwotnie Kępinos lub Kąpinos i została utworzona od nazwy Puszcza Kępinoska, ta zaś powstała od rzeczownika pospolitego kępina lub kąpina, nazywającego ‘teren krzaczasty, nieco wzniesiony, moczarowaty’ (rzeczownik kępina pochodzi oczywiście od wyrazu kępa). Nieprawdopodobne są natomiast tzw. etymologie ludowe, według których słowo Kampinos pochodzi od łacińskich słów campus noster, czyli ‘nasze pola’, lub od słów wypowiedzianych przez polującego w okolicy Puszczy Kampinoskiej króla Jana III Sobieskiego: ubi campi nos fuimus, czyli ‘tam byliśmy, gdzie pole’.
Niezależnie od tego, czy wyrażenie Puszcza Kampinoska pochodzi od wyrazu Kampinos, czy odwrotnie: wyraz Kampinos pochodzi o wyrażenia Puszcza Kampinoska, przymiotnik kampinoski jest powiązany słowotwórczo z rzeczownikiem Kampinos, powinniśmy więc go zapisywać bez litery w.
Tak samo powinniśmy zapisać ten przymiotnik w nazwie ulicy, która została utworzona od nazwy Puszczy Kampinoskiej (co potwierdza fakt, że ulica ta leży w pobliżu ulicy Tucholskiej, której nazwa pochodzi od Borów Tucholskich). Poprawna nazwa tej ulicy, zgodnie z etymologią, powinna więc mieć postać ortograficzną ulica Kampinoska. Wynika z tego, że na tabliczce w Gdyni pojawił się błąd.
W innych miastach Polski, w których również znajdują się ulice o nazwie Kampinoska, spotykamy się z poprawnym zapisem nazwy tej ulicy. W Warszawie, Bydgoszczy czy Wrocławiu na tabliczkach z nazwą ulicy napisano poprawnie ul. Kampinoska.
Natomiast skrót ul. (ulica) zapisany małą literą jest zgodny z normą ortograficzną, przyjęto bowiem, że nazwy uściślające towarzyszące nazwom obiektów miejskich, takie jak: ulica, plac, aleja, park, kościół, klasztor, pałac, park, pomnik itp., pisze się w polszczyźnie małą literą.

Anna Puchalska

Ponieważ wyrażenia te są nazwami własnymi nazw obiektów miejskich zwanych węzłami komunikacyjnymi, ich pierwszy człon występuje w funkcji nazwy gatunkowej (wyrazu pospolitego), powinien więc być zapisany małą literą. Pozostałe człony wymienionych nazw są wyrazami samodzielnymi, piszemy je więc od dużych liter. A zatem: węzeł Kliniczna, węzeł Unii Europejskiej.

Ewa Rogowska-Cybulska

Do zapisywania nazw kościołów stosujemy reguły dotyczące użycia dużych i małych liter w wielowyrazowych nazwach obiektów miejskich. Nakazują one pisać dużą literą wszystkie człony tych nazw z wyjątkiem: 1) pierwszych członów takich nazw, gdy są one nazwami gatunkowymi (wyrazami pospolitymi), 2) wyrazów niesamodzielnych, czyli spójników, przyimków i wyrażeń typu imienia, pod wezwaniem, do spraw, na rzecz. Ponadto w nazwach kościołów pojawia się często przymiotnik święty, należy więc w nich często stosować regułę dotyczącą zapisywania w nazwach wielowyrazowych skrótów wyrazów samodzielnych: skróty te piszemy od małej litery nawet wówczas, gdy ich pełne formy powinniśmy zapisywać w danym wyrażeniu dużą literą. Wymienioną w pytaniu nazwę zapiszemy zatem następująco: kościół Świętego Jana lub kościół św. Jana.

Ewa Rogowska-Cybulska

W nazwie tej alei pierwszy wyraz piszemy małą literą, bo pełni on w tym wyrażeniu funkcję gatunkową (jest nazwą typu tej ulicy), a drugi wyraz – dużą literą, bo jest właściwą nazwą własną. Nazwa ta powinna więc być zapisywana tak: aleja Rzeczypospolitej. Członu Rzeczypospolitej nie należy zamieniać na Rzeczpospolitej, mimo że ta druga forma odmiany zrostu Rzeczpospolita została niedawno uznana za dopuszczalną. Forma Rzeczypospolitej jest jednak nadal formą elegantszą, bo bardziej tradycyjną, skoro zatem władze miejskie zdecydowały się wyróżnić tę ulicę mianem alei, nie powinny łączyć tego rzeczownika z formą fleksyjną Rzeczpospolitej, którą można uznać za formę potoczną.

Ewa Rogowska-Cybulska

Poprawne zapisy tych wyrażeń to park Akademicki, park Oruński, park Brzeźnieński im. Jana Jerzego Haffnera (lub park Brzeźnieński imienia Jana Jerzego Haffnera) i park Oliwski im. Adama Mickiewicza (lub park Oliwski imienia Adama Mickiewicza). Nazwy własne parków należą do nazw obiektów miejskich (podobnie jak nazwy ulic, alei, placów, mostów, cmentarzy, kościołów, pałaców i innych budowli miejskich), a w nazwach tego typu pierwszy wyraz – jeśli jest to wyraz typu ulica, aleja, plac, most, cmentarz, kościół itp. – piszemy małą literą. Natomiast wyraz imienia w nazwach tych parków – podobnie jak w nazwach szkół, muzeów i innych instytucji – nie jest wyrazem samodzielnym (pełni funkcję przyimka), a takie wyrazy w wielowyrazowych nazwach własnych wszystkich typów zapisujemy od małej litery (podobnie jak wyrażenia pod wezwaniem, do spraw, na rzecz itp.), niezależnie od tego, czy piszemy je w całości (np. park Brzeźnieński imienia Jana Jerzego Haffnera), czy w skrócie (np. park Brzeźnieński im. Jana Jerzego Haffnera). Oczywiście, jeśli wyraz imienia występuje w nazwie własnej jako wyraz samodzielny, piszemy go dużą literą, np. kościół pw. Imienia Najświętszej Maryi Panny.

Ewa Rogowska-Cybulska

Nazwę tego parku można zapisać dwojako: albo park Millennium Gdańska, albo park Milenium Gdańska. W nazwach własnych obiektów miejskich, do których należą parki, małą literą zapisujemy tylko pierwsze wyrazy, i to tylko wtedy, gdy występują one w znaczeniu gatunkowym. Ponieważ wyraz park występuje w tej nazwie w takim znaczeniu, zapisujemy go małą literą, a pozostałe wyrazy piszemy dużymi literami. Natomiast zapożyczony z łaciny wyraz millennium ma w języku polskim co najmniej dwie poprawne formy ortograficzne: oryginalną, przejętą z łaciny: millennium, i w pełni spolszczoną: milenium. W niektórych źródłach można też spotkać (rzadszą) postać millenium, nie zasługuje ona jednak na aprobatę ze względu na brak konsekwencji w sposobie spolszczenia tego wyrazu.

Ewa Rogowska-Cybulska

W wyrażeniu Park Kultury i Rozrywki „Grodzisko” wyraz park nie występuje w swoim podstawowym znaczeniu ‘miejsce z alejkami i drzewami itp.’, lecz w znaczeniu (przenośnym) ‘miejsce, w którym można skorzystać z różnych form rozrywki’, należy zatem w stosunku do tego wyrażenia zastosować te same przepisy, które decydują o pisowni nazwy Pałac Kultury i Nauki, a więc wszystkie wyrazy wchodzące w skład takiej nazwy własnej, z wyjątkiem spójnika i, powinny być pisane od dużej litery.

Ewa Rogowska-Cybulska

Ponieważ nazwa ta należy do wielowyrazowych nazw własnych obiektów miejskich, małą literą zapisujemy w niej pierwszy wyraz, bo jest nim rzeczownik gatunkowy skwer, a z kolejnych wyrazów wchodzących w skład tej nazwy tylko wyrazy niesamodzielne: przyimek w oraz przyimek wtórny imienia (im.). Pozostałe wyrazy wchodzące w skład tej nazwy są wyrazami samodzielnymi, zapisujemy je zatem dużymi literami: skwer im. Harcerzy Polskich w Byłym Wolnym Mieście Gdańsku lub skwer imienia Harcerzy Polskich w Byłym Wolnym Mieście Gdańsku.

Ewa Rogowska-Cybulska

Nazwę tę zapisujemy następująco: zaułek Świętego Bartłomieja lub zaułek św. Bartłomieja. Pierwszy człon tej nazwy piszemy małą literą, ponieważ w nazwach własnych obiektów miejskich, do których należą nazwy zaułków (podobnie jak nazwy ulic, rond, alei i innych ciągów komunikacyjnych), występujące na początku nazwy gatunkowe zapisujemy właśnie małą literą. Pozostałe wyrazy wchodzące w skład tego wyrażenia są właściwymi składnikami nazwy własnej, toteż piszemy je dużymi literami – chyba że przymiotnik święty zapiszemy w skrócie.

Ewa Rogowska-Cybulska