Historia

Spis treści

Historii gdańskiego językoznawstwa poświęcona jest publikacja zbiorowa Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005) pod redakcją Jolanty Maćkiewicz, Ewy Rogowskiej-Cybulskiej i Jerzego Tredera (Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006), obejmująca czas od początków Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku do roku 2005. Poniżej zamieszczony jest rozdział z tej książki.

Ewa Rogowska-Cybulska

Zarys dziejów instytucjonalnych
językoznawstwa polonistycznego
w gdańskiej WSP i na UG

[w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 11–35.

1. Katedry i zakłady języka polskiego w WSP i UG.
2. Udział pracowników Katedry i Zakładu Języka Polskiego w działalności innych jednostek organizacyjnych gdańskiej WSP i UG.
3. Udział pracowników innych katedr i zakładów Wydziału Filologiczno-Historycznego UG w badaniach nad językiem polskim.
4. Siedziby katedr i zakładów języka polskiego.
5. Rozwój naukowy katedr i zakładów języka polskiego.
6. Organizacja konferencji naukowych.
7. Zeszyty naukowe i księgi jubileuszowe.

1. Katedry i zakłady języka polskiego w WSP i UG. Początek językoznawstwa polonistycznego jako dyscypliny uprawianej w ramach instytucji naukowej wiąże się w Gdańsku dopiero z powstaniem tu po II wojnie światowej Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej [1] (od 1952 r. Wyższej Szkoły Pedagogicznej), i to nie z rozpoczęciem jej działalności w 1946 r., lecz z późniejszymi przekształceniami w strukturze tej placówki. Pierwszym krokiem w kierunku utworzenia jednostki naukowej prowadzącej badania nad językiem polskim stało się powołanie w 1947 r. – drugim roku funkcjonowania gdańskiej PWSP – oprócz dotychczasowych sekcji przyrodniczo-geograficznej i matematyczno-fizycznej – sekcji humanistycznej [2], a następnie, po roku, przekształcenie jej, wraz z pozostałymi sekcjami, w wydział. Kierownikiem sekcji humanistycznej (1947/48) i pierwszym dziekanem Wydziału Humanistycznego (od r. ak. 1948/49 do r. 1952, gdy z powodów politycznych został zmuszony do odejścia z uczelni) był dr Kazimierz Mężyński, który wykładał zarówno przedmioty literaturoznawcze, jak i językoznawcze. Ponadto już w 1947 r. [3] stanowisko kontraktowego wykładowcy języka polskiego oraz metodyki nauczania języka i literatury polskiej w szkole średniej objęła dr Urszula Wińska (zwolniona z powodów politycznych w 1953 r.) [4].

Właściwą datą usamodzielnienia się językoznawstwa jako dyscypliny naukowej w strukturze WSP jest jednak dopiero 13 grudnia 1952 r., gdy na mocy rozporządzenia Ministerstwa Oświaty dotychczasowe zakłady naukowo-dydaktyczne gdańskiej WSP przekształcono w katedry [5], podkreślając w ten sposób potrzebę zwiększenia roli prac naukowo-badawczych (w dotychczasowej strukturze szkoły właściwie nieobecnych) w stosunku o zadań dydaktycznych. Jedną z sześciu katedr powołanych wówczas na Wydziale Filologiczno-Historycznym była Katedra Języka Polskiego, kierowana przez zastępcę profesora, mgra Ludwika Wierzbowskiego [6].

Opóźnienie w utworzeniu sekcji humanistycznej, a później katedry języka polskiego wynikało przede wszystkim z dotkliwego braku w Gdańsku odpowiednio wykwalifikowanych pracowników naukowo-dydaktycznych. O powstaniu kierunku „filologii polska” i stanowiącej jego zaplecze naukowe katedry przesądziła jednak potrzeba kształcenia nauczycieli języka polskiego dla szkół podstawowych. Niedobór kadry w zakresie dyscyplin humanistycznych uzupełniano, zatrudniając w WSP pracowników kontraktowych z sąsiednich ośrodków akademickich; gdańską kadrę językoznawczą zasilił w 1958 r. prof. Wacław Cimochowski z Torunia (w WSP do 1960 r.).

Stopniowo jednak Katedra Języka Polskiego WSP zaczyna dysponować własnymi nauczycielami akademickimi. Pracę w WSP podejmują kolejno: w 1952 r. – mgr Ludwik Wierzbowski, w 1955 r. – dr Bogusław Moroń i mgr Hubert Górnowicz (1 III), w 1957 r. – mgr Regina Jefimow (później Pawłowska), w 1958 r. – mgr Halina Pukówna (później Bugalska) i mgr Henryka Klechówna (później Dwilewicz), w 1961 r. – dr Bogusław Kreja, w 1962 r. – mgr Bożena Pietrewicz (później Szczepińska), w 1966 r. – mgr Edward Breza, a w 1967 r. – mgr Jerzy Treder.

Przyrostowi kadry naukowej towarzyszy wzrost uprawnień uczelni, wydziału i katedry. Od r. ak. 1952/53 gdańska WSP prowadzi studia magisterskie (4-letnie), w 1958 r. Wydział Humanistyczny WSP uzyskał prawo nadawania stopnia naukowego doktora [7], zaś w 1969 r. istniały już podstawy do wystąpienia z wnioskiem o nadanie prawa habilitowania [8]. Wydział Humanistyczny UG otrzymał prawo nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych w r. 1971, a doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa w r. 1987; doktora habilitowanego nauk humanistycznych w r. 1972, a doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa w r. 1987 [9].

Po likwidacji Wyższej Szkoły Pedagogicznej (30 czerwca 1970 r.) i powołaniu Uniwersytetu Gdańskiego (uchwałą Rady Ministrów z 20 marca 1970 r., podjął działalność 1 lipca 1970 r.), gdy – jako reakcja ma wydarzenia marcowe 1968 r. – we wszystkich wyższych uczelniach w Polsce katedry zastępowano instytutami i zakładami, również Katedrę Języka Polskiego przekształcono w Zakład Języka Polskiego. Jego kierownikiem został docent dr hab. Bogusław Kreja. Pracownikami Zakładu Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UG w r. ak. 1970/1971 byli ponadto: doc. dr hab. Hubert Górnowicz, dr Regina Jefimow, dr Bogusław Moroń, dr Ludwik Wierzbowski, mgr Edward Breza, mgr Halina Bugalska, mgr Henryka Dwilewicz, mgr Bożena Szczepińska, mgr Jerzy Treder i (jako stażystka) mgr Jolanta Kowalewska. Po włączeniu w r. 1972 do Uniwersytetu Gdańskiego Wyższego Studium Nauczycielskiego w Oliwie do Zakładu Języka Polskiego UG przeszli pracownicy analogicznego zakładu WSN.

W Zakładzie Języka Polskiego działały aż 3 z 76 zespołów naukowo-badawczych funkcjonujących w latach 1970–1975 w Uniwersytecie Gdańskim [10].

W 1970 r. powstały dwa zespoły: Zespół Onomastyczny, kierowany przez prof. dra hab. Huberta Górnowicza [11], i Zespół Językoznawstwa Cybernetycznego, kierowany przez Ludwika Wierzbowskiego.

Zespół Onomastyczny [12] składał się pod koniec 1972 r. z 13 osób (oprócz 5 pracowników Zakładu Języka Polskiego należeli do niego: historyk doc. dr hab. Stanisław Mielczarski, pracownik Instytutu Morskiego Zygmunt Brocki i 6 nauczycieli przygotowujących prace doktorskie z onomastyki), a w 1977 r. z 20 osób. Przedmiotem badań zespołu była toponimia i antroponimia Pomorza Gdańskiego, częściowo też regionów sąsiednich (Warmii i Mazur, Pomorza Szczecińskiego). Najważniejszy efekt tych badań stanowią monografie toponomastyczne pomorskich powiatów [13], książka zbiorowa „Nazwy miast Pomorza Gdańskiego” (1978,1999), ponadto monografie wybranych struktur toponimicznych Pomorza i słowniki nazwisk. Zespół Onomastyczny był także organizatorem międzynarodowej konferencji naukowej pn. „Nazewnictwo obszarów językowo mieszanych” (25–27 X 1977 r.) i IV Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej pn. „Nowe tendencje w nazewnictwie polskim i w nauce o nazwach własnych” (26–28 IX 1983 r.).

Zespół Językoznawstwa Cybernetycznego tworzyli poza pracownikami Zakładu Języka Polskiego zainteresowani badaniami komputerowymi członkowie Studenckiego Koła Naukowego Językoznawców. Efekt prac Zespołu to monografia Ludwika Wierzbowskiego pt. Algorytmiczny opis fleksyjny współczesnej polszczyzny pisanej (1982), skrypt Bronisława Rocławskiego i Ludwika Wierzbowskiego pt. Elementy informatyki dla humanistów (1976, wyd. 2. 1982) oraz liczne referaty głoszone przez członków Koła na zjazdach i seminariach studenckich kół naukowych, publikowane m.in. w „Zastosowaniach Maszyn Matematycznych do Badań nad Językiem Naturalnym” i „Problemach Studenckiego Ruchu Naukowego”.

Trzeci zespół badawczy – Zespół do Badań nad Słownictwem Morskim – wyłonił się w 1975 r., dla usprawnienia badań nad historycznym słownictwem dotyczącym morza w języku polskim oraz nad współczesną terminologią morską. Funkcję kierownika pełnił Bogusław Kreja, a w skład Zespołu wchodzili Danuta Moszyńska, Bożena Szczepińska, Edward Łuczyński, Maria Borysiewicz (z UG) i Zygmunt Brocki (z Instytutu Morskiego), a od 1977 r. również Jolanta Maćkiewicz. W wyniku prac członków zespołu zorganizowano cykl konferencji pn. Polskie słownictwo morskie (1983–1992) oraz zostały wydane trzy książki poświęcone słownictwu morskiemu: Edwarda Łuczyńskiego Staropolskie słownictwo morskie związane z żeglugą (1986) i Polska terminologia morska I połowy XX wieku (1987) oraz Jolanty Maćkiewicz Nienaukowy i naukowy obraz morza (1991). Nie doprowadzono natomiast do końca prac nad Słownikiem morskim, przygotowywanym we współpracy z Gdańskim Towarzystwem Naukowym.

1 grudnia 1990 r. nastąpił podział Wydziału Humanistycznego na Wydział Nauk Społecznych i Wydział Filologiczno-Historyczny, w którym wraz z całym Instytutem Filologii Polskiej znalazły się zakłady językoznawcze. Decyzją rektora z 1 VII 1990 r. Zakład Języka Polskiego podzielił się na dwa zakłady: Zakład Współczesnego Języka Polskiego, którego kierownikiem pozostał Bogusław Kreja, i Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki, którego kierownikiem został Edward Breza [14]. W skład Zakładu Współczesnego Języka Polskiego weszli: dr Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, dr Edward Łuczyński, dr hab. Jolanta Maćkiewicz, mgr Ireneusz Miłek, mgr Małgorzata Milewska i mgr Ewa Rogowska, natomiast w skład Zakładu Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki – dr Halina Bugalska, mgr Marek Cybulski, dr Urszula Kęsikowa, dr Danuta Moszyńska, dr Bożena Szczepińska, prof. dr hab. Jerzy Treder, mgr Lucyna Warda-Radys i mgr Róża Wosiak-Śliwa.

31 grudnia 2005 r. funkcję kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego sprawowała (od 2001 r.) prof. dr hab. Jolanta Maćkiewicz, a pracownicami Zakładu były: dr Ewa Badyda, mgr Katarzyna Borkowska, dr Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, dr Beata Milewska, dr Małgorzata Milewska-Stawiany, dr hab. Ewa Rogowska-Cybulska, mgr Maria Ryłko-Kurpiewska i mgr Sylwia Rzedzicka. Zakładem Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki kierował (od 2002 r.) prof. dr hab. Jerzy Treder, pracowali zaś w nim: dr Marek Cybulski, dr Izabela Kępka, mgr Małgorzata Klinkosz, dr Aneta Lica, dr Zenon Lica, dr hab., prof. UG Bożena Szczepińska, dr Lucyna Warda-Radys i dr Róża Wosiak-Śliwa.

Informacje o kolejnych kierownikach katedr i zakładów językoznawstwa polonistycznego zawiera zestawienie:

Kierownicy katedr i zakładów języka polskiego

Działalność naukowa pracowników Katedry Języka Polskiego WSP, później Zakładu Języka Polskiego UG, a następnie Zakładu Współczesnego Języka Polskiego oraz Zakładu Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki UG koncentrowała się przede wszystkim na problematyce: a) onomastycznej (toponimia, antroponimia, hydronimia i chrematonimia Pomorza), b) dialektologicznej (głównie kaszubsko-kociewskiej) i kaszubistycznej, c) morfologicznej (zwłaszcza słowotwórczej), d) leksykologiczno-frazeologicznej (słownictwo morskie, frazeologia kaszubska), e) semantycznej (językowy obraz świata), f) fonetycznej i z zakresu językoznawstwa matematycznego, g) normatywnej (kultura języka polskiego, ortografia i interpunkcja).

2. Udział pracowników Katedry i Zakładu Języka Polskiego w działalności innych jednostek organizacyjnych gdańskiej WSP i UG. W 1957 r. powstała na gdańskiej WSP [15] – utworzona m.in. siłami dotychczasowych pracowników Katedry Języka Polskiego – pierwsza w Polsce Katedra Metodyki Języka Polskiego i Literatury [16], przemianowana w 1961 r. na Zakład o tej samej nazwie. Do 1972 r. jej kierownikiem była dr Urszula Wińska, od 1973 r. dr Maria Maternicka, od 1979 mgr Henryka Dwilewicz, od 1984 r. doc. dr hab. Ludwik Wierzbowski, od r. 1996 prof. dr hab. Regina Pawłowska, a od 2005 r. dr Grażyna Tomaszewska (niejęzykoznawca). Badania językoznawcze prowadzili zatrudnieni tu: Urszula Wińska, Ludwik Wierzbowski, Henryka Dwilewicz, Genowefa Surma, Barbara Mossakowska. Obecnie językoznawcami zatrudnionymi w Zakładzie Dydaktyki Języka Polskiego i Literatury są: Regina Pawłowska (d. Jefimow), Małgorzata Chmiel, Beata Kapela-Bagińska, Aneta Lewińska, Justyna Pomierska (d. Treder), Zofia Pomirska (d. Lisowska) i Piotr Doroszewski.W r. 1987/88 utworzono przy Wydziale Humanistycznym samodzielny Zakład Logopedii, którego kierownikiem został dotychczasowy pracownik Zakładu Języka Polskiego, doc. dr hab. Bronisław Rocławski. Do Zakładu Logopedii z Zakładu Języka Polskiego przeszedł również mgr Stanisław Milewski. Od r. 1995 kierownikiem Zakładu Logopedii jest prof. dr hab. Edward Łuczyński, który również rozpoczął pracę w Zakładzie Języka Polskiego UG. Badania językoznawcze prowadzą zatrudnieni tu: Katarzyna Kaczorowska-Bray, Barbara Kamińska, Edward Łuczyński, Stanisław Milewski, Małgorzata Rocławska-Daniluk i Anna Walencik-Topiłko.

W tym miejscu trzeba również odnotować wkład pracowników zakładów języka polskiego w organizację działalności naukowo-dydaktycznej UG, wynikający z ich udziału we władzach różnych jednostek uczelni. Pracownicy zakładów sprawowali bowiem w różnym czasie funkcje:
– prorektora do spraw studenckich: Bronisław Rocławski (1987–1988),
– prodziekana Wydziału Humanistycznego: Edward Breza (ds. studiów, 1978–1981),
– dyrektora Instytutu Filologii Polskiej: Edward Breza (1981–1991), Jolanta Maćkiewicz (1993–1996), Bożena Szczepińska (od r. 2005),
– zastępcy dyrektora Instytutu Filologii Polskiej: Hubert Górnowicz (ds. naukowych i finansowych, 1970–1975, 1981–1984), Bogusław Kreja (ds. naukowych i finansowych, 1976–1981), Jerzy Treder (ds. naukowych, 1987–1991), Jolanta Maćkiewicz (ds. naukowych, 1991–1993), Małgorzata Milewska-Stawiany (ds. studenckich, od r. 2002).
Ponadto Edward Breza w latach 1986–88, po śmierci prof. K. Głombiowskiego, był opiekunem Zakładu Nauki o Książce.

3. Udział pracowników innych katedr i zakładów Wydziału Filologiczno-Historycznego UG w badaniach nad językiem polskim. Badania nad językiem polskim były i są prowadzone również w innych jednostkach organizacyjnych Wydziału Filologiczno-Historycznego (wcześniej: Humanistycznego) UG.

W Instytucie Filologii Polskiej poza strukturą zakładów językowych problemami językoznawczymi zajmowała się Aleksandra Iwanowska z Zakładu Literatury Staropolskiej i Oświeceniowej (opis słownika Abrahama Troca).

Językoznawstwo polonistyczne uprawiają również – w mniejszym lub większym zakresie – pracownicy katedr i zakładów skupiających się na badaniach innych języków słowiańskich. W Katedrze Slawistyki językoznawcze kwestie polonistyczne były i są obiektem zainteresowania Jarosława Karzarnowicza, Dušana-Vladislava Paždjerskiego, Agnieszki Spagińskiej-Pruszak, Krystyny Szcześniak, Reginy Wyżkiewicz-Maksimow, Doroty Żyłko, a zwłaszcza Leszka Moszyńskiego (w UG od 1972 r.), wydawcy Biblii Szymona Budnego i autora licznych artykułów poświęconych zagadnieniom fonologicznym i leksykalnym dawnej polszczyzny (na tle języków słowiańskich) [17]. W Instytucie Filologii Słowiańskiej nad problemami języka polskiego pracowano w Zakładzie Języków Wschodniosłowiańskich (Janina Bartoszewska, Alicja Pstyga, Urszula Patocka-Sigłowy, Ewa Konefał; wcześniej Janina Domin, autorka licznych polsko-rosyjskich studiów porównawczych, zwłaszcza w zakresie nazw własnych) i w Zakładzie Nauczania Języka Rosyjskiego (m.in. Marcelina Grabska).

Komparatystyka polsko-innojęzyczna stanowi natomiast przedmiot badań zakładów i katedr neofilologicznych Wydziału Filologiczno-Historycznego UG. Badania porównawcze języka angielskiego i polskiego prowadzi się w Instytucie Anglistyki: w Zakładzie Języka Angielskiego (m.in. Kazimierz Sroka, Roman Kalisz) i w Zakładzie Językoznawstwa (m.in. Wojciech Kubiński, Danuta Stanulewicz), badania porównawcze języka polskiego i niemieckiego – w Instytucie Filologii Germańskiej: w Zakładzie Językoznawstwa Germańskiego (m.in. Grażyna Łopuszańska, Danuta Olszewska, Ilona Hołub), Zakładzie Językoznawstwa Stosowanego (m.in. Andrzej Kątny), Zakładzie Teorii Komunikacji Obcojęzycznej (Marian Szczodrowski) i Zakładzie Translatoryki (m.in. Józef Grabarek, Ewa Wojaczek), badania porównawcze języka polskiego i szwedzkiego – w Zakładzie Języków i Kultury Skandynawii Katedry Skandynawistyki (m.in. Rita Kozłowska-Raś), zaś badania porównawcze polsko-portugalskie i polsko-francuskie – w Katedrze Filologii Romańskiej (m.in. Joanna Drzagowska, Jan Kortas, Diana Senczyszyn).

4. Siedziby katedr i zakładów języka polskiego. Działające w ramach WSP, a następnie UG jednostki organizacyjne zajmujące się badaniem języka polskiego miały w swej historii trzy lokalizacje. Pierwotnie cała uczelnia (a więc i sekcja humanistyczna) mieściła się w czterech salach w budynku Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku-Oliwie przy ul. Polanki 130, ale już od stycznia 1948 r. siedzibą WSP został budynek przy ul. Sobieskiego 18 we Wrzeszczu (dawny gmach Hochschule für Lehrerbildung), dzielony do czerwca tego roku z Liceum Spółdzielczym. Katedra Języka Polskiego zajmowała wraz z pozostałymi jednostkami filologii polskiej ostatnie piętro (poddasze) tego budynku nie tylko do końca WSP, lecz jeszcze przez dwa pierwsze lata w UG. „1 października 1970 r., w dniu uroczystego otwarcia Uniwersytetu Gdańskiego i inauguracji pierwszego roku akademickiego w tej nowej uczelni, położono kamień węgielny właśnie pod gmach humanistyczny. Dziś, po niespełna dwu latach, obiekt przybrał kształt rzeczywisty” [18] – donosił 5 VIII 1972 r. „Głos Wybrzeża”. 1 października 1972 r. trzeci rok akademicki w Uniwersytecie Gdańskim [19] inaugurowano już w auli Wydziału Humanistycznego przy ulicy Wita Stwosza 55. Zakład Języka Polskiego oraz kontynuujące go Zakład Współczesnego Języka Polskiego i Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki mieszczą się od tej chwili do dziś w salach 147–151. Siedzibą Zakładu Logopedii był do lipca 2006 r. budynek przy ulicy Bażyńskiego 15.

[1] Utworzono ją na bazie istniejącego od 1945 r. 2-letniego Pedagogium, którego pracowników i studentów przejęła, por. M. Widernik, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku w latach 1946–1970, [w:] Uniwersytet Gdański i jego poprzedniczki, Gdańsk 1980, s. 4–6.
[2] Ibid., s. 6.
[3] M. Maternicka, Naukowo-dydaktyczna i społeczna działalność doc. dr Urszuli Wińskiej, Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, Prace Językoznawcze 14, Gdańsk 1988, s. 22.
[4] H. Dwilewicz, Przegląd najważniejszych wydarzeń w rozwoju Zakładu Metodyki Nauczania Literatury i Języka Polskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” 14, s. 39.
[5] M. Widernik, op. cit., s. 9. To samo rozporządzenie zmieniała ponadto nazwę Wydziału Humanistycznego na Wydział Filologiczno-Historyczny. Powrót do dawnej nazwy nastąpił w latach 1966/1967 (M. Widernik, op. cit., s. 18).
[6] W wyniku zwolnień z powodów politycznych w latach 1952/1953 „w 1954 r. uczelnia nie miała ani jednego etatowego samodzielnego pracownika nauki” – A. Bukowski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w roku akademickim 1956/57 (Z przemówienia inauguracyjnego Rektora w dniu 1 X 1957), GZH I, WSP w Gdańsku, Gdańsk 1958, s. 99.
[7] L. Bandura, Dorobek naukowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Przemówienie z okazji otwarcia Sesji Naukowej WSP w dn. 28–29 XI 1964 r., GZH, R. VII (1964), nr 12, Gdańsk 1965, s. 297.
[8] H. Galus, Narodziny i rozwój Uniwersytetu Gdańskiego. Szkice z lat 1969–1987, Gdańsk 1989, s. 72.
[9] Uniwersytet Gdański w liczbach 1970–1994, [w:] J. Sokołowski, M. Czermińska, J. Bieliński, A. Brzuska, Uniwersytet Gdański 1970–1995, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1995, s. 2.
[10] Przemówienie J.M. rektora Uniwersytetu Gdańskiego prof. dr hab. Janusza Sokołowskiego na inauguracji roku akademickiego 1975/76, GZH, R. XVIII, Gdańsk 1975, nr 22, s. 5.
[11] W listopadzie 1970 r. zastanawiano się nad powołaniem trzeciego: zespołu badawczego współczesnego języka polskiego, do którego należeliby doc. dr hab. Bogusław Kreja, mgr Bożena Szczepińska, mgr Henryka Dwilewicz i dr Regina Jefimow, ale ostatecznie planów tych nie zrealizowano. Por. Posiedzenie Zakładu Języka Polskiego 10 XI 1970 r., [w:] Protokoły z posiedzeń Zakładu Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UG, rękopis w zbiorach Zakładu Współczesnego Języka Polskiego, s. 5.
[12] H. Górnowicz, Zespół Onomastyczny przy Uniwersytecie Gdańskim, „Onomastica” XIX, z. 1–2, 1974, s. 337–341 (wersja niemiecka Das Namenkundliche Forschungskollektiv an der Uniwersität Gdańsk, Namenkundliche Informationen, 1973, H. 22, s. 32–35; wersja francuska w „Onoma“, XVII, 1972–1973, s. 376–381). Por. też tegoż, Przedmowa, [w:] E. Breza, Toponimia powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 5–7. Por. też tegoż, Badania językoznawcze ośrodka gdańskiego (referat wygłoszony w Komitecie Językoznawstwa PAN w dniu 22 II 1977 r.), maszynopis w zbiorach Zakładu Współczesnego Języka Polskiego.
[13] Są to prace: E. Brezy (dotycząca powiatu kościerskiego), J. Tredera (powiatów puckiego i wejherowskiego), H. Górnowicza (Powiśla Gdańskiego), Haliny Bugalskiej (powiatów tczewskiego i gdańskiego), Ewy Jakus-Dąbrowskiej (świeckiego), Aleksandry Belchnerowskiej (kołobrzeskiego i koszalińskiego), Witolda Iwickiego (słupskiego), Marii Biolik (ostródzkiego), Krystyny Makowskiej (kartuskiego), Genowefy Surmy (bytowskiego), Mirosławy Michalczyk (lęborskiego). Po śmierci H. Górnowicza powstała (pod kierunkiem E. Brezy) Toponimia powiatu tucholskiego Małgorzaty Milewskiej.
[14] E. B[reza], Kronika. Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w Gdańsku w okresie 1 X 1989–31 XII 1993, ZNWH UG Pr J, 1994, nr 19–20, s. 204.
[15] M. Widernik, op. cit., s. 16; A. Bukowski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w roku akademickim 1956/57 (Z przemówienia inauguracyjnego Rektora w dniu 1.X.1957), GZH I, WSP w Gdańsku, Gdańsk 1958, s. 100; Wyższa Szkoła Pedagogiczna, GZH 1–2, WSP w Gdańsku, Wydział Humanistyczny, Gdańsk 1959, s. 225.
[16] H. Dwilewicz, Przegląd najważniejszych wydarzeń w rozwoju Zakładu Metodyki Nauczania Literatury i Języka Polskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” 14, s. 39–44.
[17] J. S. Kałużyński, Wykaz publikacji Profesora Leszka Moszyńskiego, [w:] Tematy. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Leszka Moszyńskiego, Gdańsk 1998, s. 34–57.
[18] H. Galus, op. cit., s. 105.
[19] Ibid., s. 106.

5. Rozwój naukowy katedr i zakładów języka polskiego. Autorem pierwszej w WSP pracy magisterskiej z zakresu językoznawstwa (pt. Fonetyka dialektu malborskiego), obronionej na początku 1956 r. u mgra Ludwika Wierzbowskiego, był Hubert Górnowicz, który w marcu 1955 r. przeniósł się tu z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i podjął pracę jako asystent przy Katedrze Języka Polskiego [20]. W czerwcu 1957 r. tytuł magistra uzyskali uczestnicy pierwszego językoznawczego seminarium magisterskiego w WSP (prowadzonego przez mgra Ludwika Wierzbowskiego): Barbara Czarnowska (praca pt. Onomastyka gminy Dziemiany w pow. kościerskim), Regina Jefimow (praca pt. Krytyczny rozbiór „Compendium linguae polonicae” M. Volckmara w porównaniu z gramatyką P. Stojeńskiego), Henryk Sikorski (praca pt. Słownictwo Mikołaja Volckmara na podstawie jego pracy „Viertzig Dialogi und nützliche Gespräch”) i Maria Wejler (praca pt. Ważniejsze zjawiska językowe w rękopisie Ms 1836 na tle ogólnopolskich norm językowych drugiej połowy XVI wieku) [21]. Pierwszym doktorem nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa została w gdańskiej WSP Regina (Jefimow) Pawłowska (w 1968 r. na podstawie pracy pt. Wybrane zagadnienia z dziejów języka polskiego w Gdańsku w XVII wieku na podstawie podręczników języka polskiego, napisanej pod kier. prof. dra Zenona Klemensiewicza) [22]. Obrona kolejnych gdańskich doktoratów językoznawczych odbyła się już w UG (w 1972 r. Edward Breza na podstawie pracy pt. Toponimia powiatu kościerskiego, Urszula Kęsikowa na podstawie pracy pt. Nazwy geograficzne Pomorza Gdańskiego z sufiksem ‑ov‑i Bronisław Rocławski na podstawie pracy pt. System fonostatystyczny języka polskiego; w 1973 r. Bożena Szczepińska na podstawie pracy pt. Derywacja wsteczna odczasownikowa rzeczowników w języku polskim i Jerzy Treder na podstawie pracy pt. Toponimia powiatu puckiego) [23]. Pierwszym doktorem habilitowanym został w UG Edward Breza – w 1978 r., na podstawie pracy pt. Pochodzenie przydomków szlachty Pomorza Gdańskiego. Pierwszym „gdańskim” profesorem był Hubert Górnowicz, który w 1974 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego (na podstawie tomu 2. Dialektu malborskiego, cz. 1. 1973, cz. 2. 1974), a w 1985 r. tytuł profesora zwyczajnego (na podstawie książki Toponimia Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1980, PMT nr 4). Natomiast pierwszym profesorem zwyczajnym, który wszystkie stopnie i tytuły naukowe zdobył w Gdańsku (na WSP lub w UG), jest Edward Breza (magisterium w WSP w 1964 r. pod kier. dra Bogusława Moronia, doktorat w UG w 1972 r. pod kier. doc. dra hab. Huberta Górnowicza, habilitacja w UG w 1978 r., tytuł prof. nadzw. w 1988, stanowisko prof. zw. UG w 1993 r.).

W latach 1972–2005 językoznawcy poloniści pracujący na UG byli promotorami 54 doktoratów, które zostały pomyślnie obronione i zatwierdzone przez Radę Wydziału Humanistycznego (do r. 1990) lub Filologiczno-Historycznego. Nazwiska promotorów podaję w kolejności chronologicznej pierwszej obrony doktoratu, nad którym sprawowali opiekę, nazwiska doktorantów – w kolejności chronologicznej pod nazwiskiem promotora.

Hubert Górnowicz

1. Edward Breza, Toponimia powiatu kościerskiego (1972)
2. Urszula Kęsikowa, Nazwy geograficzne Pomorza gdańskiego z sufiksem ‑ov‑ (1972)
3. Jerzy Treder, Toponimia powiatu puckiego (1973)
4. Halina Bugalska, Toponimia powiatów gdańskiego i tczewskiego (1975)
5. Jadwiga Łuszczyńska, Nazwy geograficzne Pomorza Gdańskiego z sufiksem ‑in‑ (1977)
6. Ewa Jakus-Dąbrowska, Toponimia byłego powiatu świeckiego (1979)
7. Aleksandra Belchnerowska, Toponimia byłych powiatów kołobrzeskiego i koszalińskiego (1979)
8. Maria Biolik, Toponimia ziemi ostródzkiej (1979)
9. Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego (1981)
10. Krystyna Makowska, Toponimia byłego powiatu kartuskiego (1981)
11. Genowefa Surma, Toponimia byłego powiatu bytowskiego (1982)
12. Mirosława Michalczyk-Haxha, Toponimia byłego powiatu lęborskiego (1982)

Bogusław Kreja

1. Bronisław Rocławski, System fonostatystyczny współczesnego języka polskiego (1972)
2. Maria Pająkowska, Słowotwórstwo gwary wsi Sulnówko na południowym Kociewiu (1979)
3. Anna Gołąbek, Słowotwórstwo gwary suwalskiej wsi Degucie (1979)
4. Edward Łuczyński, Początki polskiego słownictwa i frazeologii morskiej na materiale z XV i XV wieku (1980)
5. Jolanta Maćkiewicz, Semantyka wybranych internacjonalizmów w języku polskim i w innych językach europejskich (1983)
6. Jowita Kęcińska, Wybrane zagadnienia ze słowotwórstwa rzeczowników północnej części Krajny (1992)
7. Ewa Rogowska, Kaszubskie nazwy roślin uprawnych (1995)
8. Beata Milewska, Polskie przyimki wtórne – ich użycie i funkcje we współczesnej polszczyźnie (2001)

Urszula Wińska

1. Franciszek Nowak, Kształtowanie się metod nauczania polskiej ortografii w rozwoju historycznym (1976)

Edward Breza

1. Barbara Mossakowska, Nazwiska mieszkańców komornictwa olsztyńskiego od wieku XVI do roku 1800 (1983)
2. Ewa Urbańska-Mazuruk, Składnia zdania złożonego w gwarze wsi Jeziorsko i okolicy (w woj. sieradzkim i konińskim) (1984)
3. Mirosława Damps, Nazwiska mieszkańców Kociewia XVI–XVIII wieku (1988)
4. Maria Czaplicka-Niedbalska, Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II połowy XV wieku do I połowy XVIII wieku (1992)
5. Róża Wosiak-Śliwa, Kaszubszczyzna pisarzy Jana Bilota i Alojzego Budzisza (1994)
6. Jerzy Głowacki, Nazwy własne w twórczości Edmunda Niziurskiego (1996)
7. Marek Cybulski, Rząd czasowników w kaszubszczyźnie (1996)
8. Małgorzata Milewska, Toponimia powiatu tucholskiego (1997)
9. Aneta Lewińska, Charakterystyka językowa „Inwentarza ekonomii malborskiej” z 1745 r. (1998)
10. Zenon Lica, Kaszubszczyzna utworów Hieronima Derdowskiego (1852–2002) (1998)
11. Małgorzata Jaracz, Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku (1998)
12. Lucyna Warda-Radys, Analiza językowa XVII-wiecznych inwentarzy biskupstwa chełmińskiego (1999)
13. Izabela Kępka, Język modlitewników Kalwarii Wejherowskiej z lat 1785–1901 (2000)
14. Agnieszka Wrońska, Nazwiska mieszkańców Barczewa i okolic (2001)
15. Zofia Tylewska-Ostrowska, Nazwy polskich jachtów żaglowych i motorowych (2001)
16. Aleksandra Stasiak-Tutak, Nazwy własne w wybranych utworach Stanisławy Fleszarowej-Muskat (2003)
17. Lidia Sudakiewicz, Nazwiska mieszkańców Złotowa i okolic od II połowy XVI do I połowy XIX wieku (2004)
18. Agnieszka Żynis, Słownictwo „Kroniki polskiej” Marcina Bielskiego (na podstawie I i II księgi) (2005)
19. Wioleta Engler, Nazewnictwo miejskie Elbląga (2005)

Bronisław Rocławski

1. Stanisław Milewski, Analiza fonemowa wyrazów przez dzieci w wieku przedszkolnym (1991)

Edward Łuczyński

1. Barbara Kamińska, Samogłoski nosowe w wymowie dzieci w wieku przedszkolnym (1998)
2. Anna Stachurska, Historia interpunkcji polskiej (2003)
3. Anna Walencik-Topiłko, Mowa a śpiew w ontogenezie. Rola śpiewu w rozwoju narządów mowy dzieci (2003)

Regina Pawłowska

1. Joanna Jadczak, Charakterystyka idiolektu uczniów klas VII i VIII szkoły specjalnej (2001)
2. Małgorzata Chmiel, Badania sprawności językowej uczniów w wieku od 10 do 13 lat (przeprowadzone w województwie warmińsko-mazurskim w latach 1998–2000) (2003)
3. Zofia Pomirska, Umiejętność czytania uczniów kończących szkołę podstawową a problem dysleksji (2004)

Jerzy Treder

1. Aneta Lica, Frazeologia w utworach Wacława Berenta (2001)
2. Iwona Perużyńska, Frazeologia w wybranych powieściach Zbigniewa Nienackiego. Studium językowo-stylistyczne (2001)

Urszula Kęsikowa

1. Paweł Paziak, Semantyka nazw części ciała w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (2001)
2. Magdalena Świątek-Brzezińska, Grupy semantyczne barw w poezji Leopolda Staffa (2002)

Jolanta Maćkiewicz

1. Ewa Badyda, Semantyka nazw barw w poezji Zbigniewa Herberta (2002)
2. Małgorzata Rocławska-Daniluk, Syntetyzowanie wyrazów z fonemów przez dzieci sześcioletnie (2002)
3. Dominik Chomik, Drobne ogłoszenia prasowe – lingwistyczna charakterystyka gatunku (2005)

Swoistym uwieńczeniem rozwoju naukowego gdańskiego językoznawstwa polonistycznego jest nadanie 28 marca 2006 r. prof. drowi hab. Edwardowi Brezie najwyższego honorowego tytułu akademickiego: tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Uroczystość wręczenia dyplomu doktora honoris causa odbyła się w Bydgoszczy 25 kwietnia 2006 r.

Natomiast tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego nadano dwojgu językoznawcom spoza naszej uczelni: 3 grudnia 1981 tytuł ten otrzymał ks. dr Bernard Sychta „za zasługi dla poznania języka kaszubskiego, a w szczególności za «Słownik gwar kaszubskich»” [24], a 29 kwietnia 1999 r. prof. dr hab. Hanna Popowska-Taborska „za wybitne osiągnięcia w badaniach języków słowiańskich, zwłaszcza kaszubszczyzny, za szczególny udział w rozwoju kadry naukowej Uniwersytetu Gdańskiego oraz za kształtowanie postawy tolerancji i otwartości w badaniach humanistycznych”.

6. Organizacja konferencji naukowych. Miernikiem aktywności naukowej językoznawców polonistów z gdańskiej WSP i UG są również organizowane lub współorganizowane przez Katedrę Języka Polskiego, Zakład Współczesnego Języka Polskiego oraz Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki konferencje, sympozja i seminaria naukowe, których w latach 1959–2005 odbyło się 38.

24 z nich wchodziło w skład czterech cykli:

Było to dziesięć sympozjów zorganizowanych przez Zakład Języka Polskiego UG i Komisję Językoznawczą GTN w latach 1983–1992: I – 25 II 1983 r., II – 8 VI 1984 r., III – 13 VI 1985 r., IV – 6 VI 1986 r., V – 5 VI 1987 r., VI – 3 VI 1988 r., VII – 9 VI 1989 r., VIII – 22 VI 1990 r., IX – w VI 1991 r., X – w VI 1992 r. Zainicjował je Bogusław Kreja, a trud ich organizacji podjął Edward Łuczyński. Podczas sympozjów wygłoszono 62 referaty, dotyczące głównie współczesnej terminologii i leksyki morskiej, struktury i etymologii terminów morskich, historii słownictwa morskiego oraz polskiego słownictwa morskiego w ujęciu porównawczym. Streszczenia wystąpień były publikowane od 1985 r. w „Sprawozdaniach GTN” (ostatnie w roczniku XIX z 1993 r.).

Sympozja z tego cyklu odbywają się co dwa lata w listopadzie dla uczczenia pamięci Profesora Huberta Górnowicza (który zmarł 2 V 1986 r.) i uwzględniają dyscypliny badawcze, które uprawiał śp. Profesor. Organizatorzy tych sympozjów to: Zakład Języka Polskiego (w r. 1986,1988 i 1990), następnie dwa zakłady języka polskiego (w 1992 r.), Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki (od 1994 r.), Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego (w r. 1986,1988 i 1992) i Gdańskie Towarzystwo Naukowe (od 1990 r.). W latach 1986–2004 odbyło się 10 takich sympozjów: I – 3 XI 1986 r. (3 referaty) [27], II – 12 XI 1988 r. (6 referatów) [28], III – 17 XI 1990 r. (7 referatów) [29], IV – 14 XI 1992 r. (7 referatów) [30], V – 18–19 XI 1994 r. (9 referatów), VI – 15 XI 1996 r. (8 referatów), VII – 23 XI 1998 r. (10 referatów) [31], VIII – 20–21 XI 2000 r. (16 referatów) [32], IX – 20–21 XI 2002 r. (21 referatów) [33], X – 22–23 XI 2004 r. (16 referatów i 3 komunikaty) [34]. Od V sympozjum referaty publikowane są w serii „Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś” (1995 – red. J. Treder, 1997,2000, 2001 i 2003 – red. R. Wosiak-Śliwa).

Sympozja organizowane są co 2–3 lata przez Zakład Współczesnego Języka Polskiego i Instytut Łużycki w Budziszynie. Dotychczas odbyły się 2 sympozja: I – 17–18 maja 2002 r., II – 4–5 czerwca 2004 r. [35]. III przewidziane jest na r. 2007. Referaty ukazują się w łużyckim czasopiśmie „Lětopis. Časopis za rěč, stawizny a kulturu Łužiskich Serbow”, wychodzącym w Budziszynie.

Konferencje z tego cyklu odbywają się co dwa lata dla uczczenia pamięci Profesora Bogusława Krei (17 III 1931 – 26 XII 2002) i poświęcone są kolejno innej dyscyplinie językoznawczej uprawianej przez Profesora (I – kulturze języka, II – słowotwórstwu). Organizują je Zakład Współczesnego Języka Polskiego i Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. Dotychczas odbyły się dwie konferencje: I – pt. „Polszczyzna piękna i poprawna” (24 XI 2003 r.), II – pt. „Wokół problemów słowotwórstwa” (28–29 XI 2005 r.). Teksty referatów ukazują się w serii pt. „Wokół słów i znaczeń” (t. I wyszedł w 2005 r.).

• Gdańskie Sympozjum „Polskie słownictwo morskie” [25]
• Sympozjum Dialektologiczno-Onomastyczne „Nazwy Pomorza dawniej i dziś” [26]
• Sympozjum Słowotwórstwa Łużyckiego
• Konferencja Językoznawcza „W świecie słów i znaczeń” [36]

Ponadto pracownicy zakładów języka polskiego gdańskiej WSP i UG zorganizowa[li] 14 konferencji, sympozjów i seminariów niecyklicznych. Były to:

Sesja odbyła się 10–11 IV 1959 r. Organizatorami byli: Katedra Historii Literatury, Katedra Języka Polskiego, Katedra Historii Starożytnej i Średniowiecznej, Katedra Historii Polski i Powszechnej XVI–XVIII Wieku oraz Katedra Historii Polski i Powszechnej XIX i XX Wieku. Na posiedzeniach Sekcji Polonistycznej wygłoszono oprócz 7 referatów historycznoliterackich również 5 językoznawczych: B. Moroń, Mowa przesiedleńców ukraińskich w woj. olsztyńskim, L. Wierzbowski, Imię ostatniego księcia wschodniopomorskiego; H. Górnowicz, Zmiany w dialekcie malborskim w ostatnim 50-leciu, R. Jefimow, Znaczenie „Compendium linguae polonicae” M. Volckmara dla historii języka polskiego, a szczególnie dla historii języka polskiego w Gdańsku, H. Puk, Stan badań nad gwarą dobrzyńską.

Sesja odbyła się 28–29 XI 1964 r. W sekcji języka polskiego wygłoszono 6 referatów: H. Górnowicz, Osiągnięcia i postulaty badawcze w zakresie dialektologii i onomastyki na Pomorzu w XX-leciu PRL, B. Kreja, Problemy systemu słowotwórczego, H. Klecha, Leksykografia Mrongowiusza, B. Moroń, Działalność naukowa Katedry Języka Polskiego WSP w Gdańsku, L. Wierzbowski, Nazwy osobowe polskie i polskiego pochodzenia w Gdańsku pod koniec XVIII w., R. Jefimow, Gdańskie podręczniki do nauki języka polskiego w XVII wieku. Ich streszczenia zostały wydrukowane w wydawnictwie: Sesja naukowa z okazji XX-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Tezy referatów), Gdańsk 1964.

Konferencja odbyła się 25–27 X 1977 r. Organizatorem był Zespół Onomastyczny Instytutu Filologii Polskiej UG. Uczestnicy z Czechosłowacji, NRD, Szwecji, Szwajcarii i Polski wygłosili podczas tej konferencji 24 referaty.

Konferencja odbyła się 26–28 IX 1983 r. Organizatorami byli: Komitet Językoznawstwa PAN w Warszawie, Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie i Zespół Onomastyczny Instytutu Filologii Polskiej UG. Wygłoszono na niej 33 referaty i 5 komunikatów. Udział wzięło kilkunastu gości zagranicznych: z Bułgarii, Czechosłowacji, NRD i NRF, oraz ponad 50 naukowców z różnych ośrodków polskich. Referaty ukazały się jako Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Filologia Polska. Prace Językoznawcze 10. Studia Onomastyczne. Materiały z IV Konferencji Onomastycznej w Gdańsku w dniach 26–28 września 1983 r. (Gdańsk 1984, ss. 199).

Sesja odbyła się 28–29 X 1985 r. Wygłoszono na niej 6 referatów.

Odbyło się 21–30 VII 1986 r. Organizatorem był Zakład Języka Polskiego, imiennie: doc. dr hab. Bronisław Rocławski. Na seminarium przybyło 30 gości z ośrodków polskich i 9 z Czechosłowacji, Holandii i Wielkiej Brytanii.

Przygotowaniem Zjazdu kierował doc. dr hab. Jerzy Treder.

Konferencja odbyła się 23–26 IV 1991 r. Organizatorami byli: Jolanta Maćkiewicz, Ewa Rogowska, Marek Cybulski, Małgorzata Milewska.

Spotkanie odbyło się 17 X 1991 r. Organizatorami byli: oba zakłady językoznawcze UG, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Gdańsku i redakcja miesięcznika „Pomerania”. Referaty ukazały się w publikacji pt. Problem statusu językowego kaszubszczyzny (Gdańsk 1992).

Konferencja odbyła się w Łebie 11–13 V 1992 r. Organizatorami byli: Zarząd Miasta Łeby, Oddział ZKP w Łebie, Instytut Słowianoznawstwa PAN w Warszawie oraz Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki UG (imiennie: Jerzy Treder). Referaty ukazały się w Studiach Kaszubsko-Słowińskich pod red. Jerzego Tredera (Łeba 1992).

Konferencja odbyła się 10–12 kwietnia 1997 r., w Gdańsku i Pelplinie. Organizatorami byli: Zakład Współczesnego Języka Polskiego i Zarząd Główny Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. Wygłoszono podczas niej 16 referatów, które ukazały się książce pt. Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego (Gdańsk 1999) pod red. Bogusława Krei.

• Sekcja Polonistyczna w ramach Sesji Naukowej Pracowników Wydziału Humanistycznego WSP [37]
• Sekcja Języka Polskiego w ramach Sesji Naukowej WSP z okazji XX-lecia PRL [38]
• V Ogólnopolskie Seminarium Studenckich Kół Językoznawczych w Gdańsku (26–28 IV 1966) [39]
• V Ogólnopolski Zjazd Studenckich Kół Językoznawczych (6–8 V 1971) [40]
• Międzynarodowa Konferencja Onomastyczna pn. „Nazewnictwo obszarów językowo mieszanych” [41]
• IV Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna pt. „Nowe tendencje w nazewnictwie polskim i w nauce o nazwach własnych” [42]
• Sesja naukowa z okazji jubileuszu 60-lecia Koła i Oddziału Gdańskiego TMJP [43]
• I Międzynarodowe Seminarium Logopedyczne nt. „Profilaktyka zaburzeń mowy – zaburzenia – terapia” [44]
• XLVI Zjazd Polskiego Towarzystwa Językoznawczego pn. „Pedagogiczne aspekty językoznawstwa” (11–12 IV 1988 r.) [45]
• XVIII Ogólnopolska Konferencja Młodych Językoznawców
• „Problem statusu językowego kaszubszczyzny” [46]
• II Konferencja Słowińska [47]
• Sesja naukowa pn. „Życie i dokonania naukowe Profesora Ludwika Wierzbowskiego” [48]

  Sesja odbyła się 16 czerwca 1997 r. Została zorganizowana przez Zakład Metodyki Języka Polskiego oraz Zakład Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki.

• Konferencja pn. „1000 lat polskiego słownictwa religijnego” [49]

Gdańscy językoznawcy-poloniści brali również udział, zazwyczaj jako referenci, w licznych konferencjach, seminariach i sympozjach naukowych organizowanych przez inne ośrodki naukowe w kraju i za granicą.

Natomiast w ramach WSP i UG ważne forum wymiany myśli naukowej stanowiły również comiesięczne zebrania TMJP, na których poza prelekcjami popularnonaukowymi (w tym 18 cyklami odczytów dla maturzystów i/lub nauczycieli) głoszono wykłady ściśle naukowe. Referentami na nich bywali oprócz pracowników UG członkowie innych kół TMJP oraz goście zagraniczni […].

7. Zeszyty naukowe i księgi jubileuszowe. W okresie istnienia gdańskiej WSP pismem naukowym, w którym ukazywały się artykuły m.in. językoznawców zajmujących się językiem polskim, były Gdańskie Zeszyty Humanistyczne, wychodzące od 1958 r. jako organ Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP w Gdańsku [50], w r. 1970 przejęte przez Wydział Humanistyczny UG. W latach 1958–1977 komitetowi redakcyjnemu GZH przewodniczyli Andrzej Bukowski, Roman Wapiński, Wacław Odyniec i Kazimierz Kubik, a w jego skład wchodzili m.in. Kazimierz Mężyński i Urszula Wińska. Dominowała w nich tematyka historyczno-pomorska [51], ale pod szyldem GZH ukazywały się również serie poświęcone poszczególnym dyscyplinom humanistyki uprawianym w ramach WSP. Wśród nich znalazły się również m.in. cztery numery „Zeszytów Językoznawczych” (1966–1969) pod redakcją Bogusława Moronia. „Prace językoznawcze zeszyt 1” stanowiła książka Urszuli Wińskiej pt. Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego, cz. I i II. Jako „Prace językoznawcze nr 2” / „Prace językoznawcze 2” wyszły omyłkowo dwa zeszyty: rozprawa Huberta Górnowicza pt. Rodowe nazwy miejscowe Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza (1968) i tom zbiorowy (1967) opisany jako „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Rok X. Seria: Filologia nr 3, Prace Językoznawcze nr 2” z artykułami Pranka Häuslera, Bogusława Moronia, Huberta Górnowicza, Bogusława Krei, Bożeny Szczepińskiej i Bronisława Rocławskiego. Zeszyt 4, opisany jako „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Rok XII (1969). Filologia Polska. Prace Językoznawcze, zeszyt 4, WSP, Wydział Humanistyczny” (Gdańsk 1969) zawierał artykuły Edwarda Brezy, Bogusława Krei, Bogusława Moronia i Ludwika Wierzbowskiego, komunikat Bronisława Rocławskiego oraz recenzje autorstwa Edwarda Brezy i Huberta Górnowicza.

Po 1970 r., gdy wydawanie GZH przejął Wydział Humanistyczny UG, zaczęły się one ukazywać jako półrocznik, a potem nieregularnie jako rocznik. Artykuły o tematyce językoznawczej ukazywały się w nich rzadko.

Z chwilą powstania UG ich funkcję przejęły „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Prace Językoznawcze” [52], których pierwszy numer ukazał się w 1973 r., a ostatni (19–20) w 1994 r. Od 1994 r. w UG nie wychodzi żadne pismo naukowe z zakresu językoznawstwa polonistycznego [53].

W skład Komitetu Redakcyjnego „Prac Językoznawczych” wchodzili: Hubert Górnowicz (do nru 12), Bogusław Kreja (bez nru 7,9, 11,17/18), Bogusław Moroń (1–3,8), Ludwik Wierzbowski (bez nru 16), Edward Breza (nr 7, od nru 9) i Jerzy Treder (od nru 14 do 17/18). Redaktorami poszczególnych numerów „Prac Językoznawczych” byli: Hubert Górnowicz – od nru 1 (1973) do nru 7 (1981) oraz nru 9 (1983), Edward Breza – nru 8 (1982), nru 10 (1984) i od nru 12 (1986) do nru 17/18 (1994), Jerzy Treder – nru 19/20 (1994).

Dwa zeszyty „Prac Językoznawczych” miały charakter monograficzny. Numer 5 (z 1977 r.) zawierał Słownik nazw terenowych byłego powiatu puckiego Jerzego Tredera, a numer 10 (z 1984 r.) wyszedł jako Studia Onomastyczne. Materiały z IV Konferencji Onomastycznej w Gdańsku w dniach 26–28 września 1983 r.

Niektóre zeszyty „Prac Językoznawczych” pełniły rolę ksiąg jubileuszowych. Numer 4 „Prac Językoznawczych” (z 1976 r.) dedykowany był drowi Bogusławowi Moroniowi w 70. rocznicę urodzin i 45-lecie pracy naukowej, numer 6 – ks. drowi Bernardowi Sychcie „wybitnemu leksykografowi kaszubskiemu i pomorskiemu z okazji 70-lecia urodzin”, numer 7 (z 1981 r.) – prof. dr hab. Bogusławowi Krei w 50. rocznicę urodzin, numer 8 – prof. drowi hab. Hubertowi Górnowiczowi w 60. rocznicę urodzin i 30-lecie pracy naukowej, numer 12 (z 1986 r.) – pamięci zmarłego prof. dra hab. Huberta Górnowicza, „założyciela Zespołu Onomastycznego, wieloletniego wicedyrektora Instytutu Filologii Polskiej, redaktora Prac Językoznawczych Uniwersytetu Gdańskiego”, numer 14 (z 1988 r.) – doc. dr hab. Urszuli Wińskiej „z wyrazami czci i wdzięczności”, numer 16 (z 1992 r.) – prof. drowi hab. Ludwikowi Wierzbowskiemu w 65. rocznicę urodzin, numer 17–18 (z 1994 r.) – prof. drowi hab. Bogusławowi Krei w 60. rocznicę urodzin, numer 19–20 (z 1994 r.) – prof. drowi hab. Edwardowi Brezie w 60. rocznicę urodzin.

Odrębna księga pamiątkowa w postaci zbioru artykułów językoznawczych napisanych przez kolegów, współpracowników i uczniów została przygotowana z okazji przejścia na emeryturę prof. dra hab. Bogusława Krei [54]. Profesorom Edwardowi Brezie [55] i Reginie Pawłowskiej [56] z podobnej okazji współpracownicy ofiarowali książki będące wyborem prac jubilatów.

[20] B. Kreja, Śp. Hubert Górnowicz (7 XI 1922 – 2 V 1986), JPol XLVI (1986), s. 322.
[21] Stopnie naukowe z językoznawstwa polskiego w latach 1956/7–1961/2 i uzupełnienia lat poprzednich, JPol XLIII (1963), s. 284–285.
[22] Stopnie naukowe z językoznawstwa polskiego w latach od 1967/8–1970/1 i uzupełnienia lat poprzednich, JPol LIV (1974), s. 158.
[23] Stopnie naukowe z językoznawstwa polskiego w latach od 1971/2 i uzupełnienia lat poprzednich, JPol LX (1980), s. 236.
[24] J. Sokołowski, M. Czermińska, J. Bieliński, A. Brzuska, Uniwersytet Gdański 1970–1995, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1995, s. 27.
[25] E. Łuczyński, Dziesięć lat gdańskich sympozjów poświęconych słownictwu morskiemu, JPol LXXII (1992), s. 369–371. Por. też tegoż, Gdańskie Sympozjum Polskie słownictwo morskie [sprawozdanie z pierwszych siedmiu sympozjów], PorJ 1990, z. 7, s. 546–547; tegoż, X Gdańskie Sympozjum „Polskie słownictwo morskie”, RGd, t. LIII, 1993, z. 1. s. 219–220; E. Rogowska, Polskie słownictwo morskie [sprawozdanie z X Gdańskiego Sympozjum „Polskie Słownictwo Morskie”], „Pomerania” 1992, nr 7–8, s. 59.
[26] Por. J. Treder, Gdańskie Sympozja Dialektologiczno-Onomastyczne [o sympozjach I–IV], [w:] Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś. Materiały z sympozjum, red. J. Treder, Gdańsk 1995, s. 155–158.
[27] E. Breza, Kronika – Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w roku akademickim 1986/1987, ZNWH UG Pr. Jęz. 14,1988, s. 193.
[28] E. Breza, Kronika życia naukowego z zakresu językoznawstwa polonistycznego (1 VII 1988 – 30 VI 1989), ZNUG Pr Jęz. 17–18,1994, s. 266–267; M. Cybulski, Nazwy i dialekty Pomorza, „Pomerania” 1989 nr 3, s. 43.
[29] E. B[reza], Kronika. Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w Gdańsku w okresie 1 X 1989 – 31 XII 1993, ZN UG Pr. Jęz. 19–20, s. 210,212–213; L. Warda, III Sympozjum dialektologiczno-onomastyczne: Nazwy Pomorza dawniej i dziś, JPol LXXI (1991), s. 152–153; E. Rogowska, Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, „Pomerania” 1991 nr 3, s. 46.
[30] E. B[reza], Kronika. Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w Gdańsku w okresie 1 X 1989 – 31 XII 1993, ZN UG Pr. Jęz. 19–20, s. 210,213; M. Cybulski, IV Sympozjum Dialektologiczne, „Pomerania” nr 2, s. 39–40.
[31] Z. Lica, Sprawozdanie z VII Sympozjum Dialektologiczno-Onomastycznego Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, RGd LIX, 1999, s. 145–146.
[32] I. Kępka, Sprawozdanie z VIII Sympozjum Dialektologiczno-Onomastycznego „Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś”, RGd 61,2001, z. 1, s. 187–188.
[33] E. Rogowska, IX Sympozjum Dialektologiczno-Onomastyczne Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś, PorJ 2003, nr 3, s. 51–54.
[34] (pc), X Sympozjum Dialektologiczno-Onomastyczne, „Pomerania” 2004 nr 6, s. 11; M. Cybulski, Sprawozdanie z X Sympozjum Dialektologiczno-Onomastycznego „Nazwy i dialekty Pomorza dawniej i dziś” (Puck, 22-23 XI 2004 r.), RGd, t. LXV, Gdańsk 2005, z. 1–2, s. 227–229.
[35] E. Rogowska-Cybulska, II Seminarium Słowotwórstwa Łużyckiego (Gdańsk, 4–5 czerwca 2004 r.), RGd, t. LXV, Gdańsk 2005, z. 1–2, s. 229–230.
[36] E. Rogowska, I Konferencja Językoznawcza z cyklu „W świecie słów i znaczeń” pt. „Polszczyzna piękna i poprawna” (Gdańsk, 24 listopada 2003 r.), JPol LXXXIV (2004), s. 78–80.
[37] Z kroniki Wyższej Szkoły Pedagogicznej, GZH, R. IV, nr 1–2 (6–7), Gdańsk 1961, s. 234–235.
[38] L. Bandura, Dorobek naukowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Przemówienie z okazji otwarcia Sesji Naukowej WSP w dn. 28–29 XI 1964 r., GZH, R. VII (1964), nr 12, Gdańsk 1965, s. 297–298; K. Kubik, Sesja naukowa WSP z okazji XX-lecia PRL, GZH, Prace Pomorzoznawcze, R. VIII (1965), nr 13, WSP, Gdańsk 1966, s. 220–222.
[39] B. Kreja, O V Ogólnopolskim Seminarium Studenckich Kół Językoznawczych w Gdańsku, „Językoznawca. Studenckie ogólnopolskie pismo językoznawcze” 1967 nr 16/17, s. 3; Program V Ogólnopolskiego Seminarium Studenckich Kół Naukowych w WSP w Gdańsku (26–28 IV 1966 r.), op. cit., s. 186–188. Redakcja „Językoznawcy” nazywa to seminarium V Ogólnopolskim Zjazdem Młodych Językoznawców (op. cit., [s. 2]). „Problematyka tego Seminarium układała się w dwa główne nurty: zagadnienia gramatyki opisowej i zagadnienia onomastyki” (B. Kreja, op. cit.). Referaty z tego seminarium zostały opublikowane w „Językoznawcy”.
[40] L. Wierzbowski, Wstęp, „Językoznawca” nr 26–27, Lublin 1973, s. 1–2; Program naukowy V Ogólnopolskiego Zjazdu Studenckich Kół Językoznawczych Gdańsk 6.V–8.V.1971, op. cit., s. 146–148.
[41] Por. E. Rzetelska-Feleszko, Międzynarodowa Konferencja Onomastyczna w Gdańsku 25.X.–27.X.1977, PorJ 1978, z. 2, s. 81–83; E. Breza, Międzynarodowa Konferencja Onomastyczna w Gdańsku, Gdańskie Zeszyty Humanistyczne XX, nr 24,1977, s. 162–163.
[42] J. Treder, Sprawozdanie z IV Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Gdańsk 26–28 IX 1983 r., GZH, R. XXV, nr 29, Gdańsk 1986, s. 229–231. Urszula Kęsikowa, Sprawozdanie z IV Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej [26–28 IX 1983], RGd XLV, 1985, z. 2, s. 239–241.
[43] J. Treder, 60 lat TMJP w Gdańsku, JPol LXVI, s. 318–320.
[44] E. Breza, Kronika – Ważniejsze wydarzenia z zakresu językoznawstwa polonistycznego w roku akademickim 1986/1987, ZNWH UG Pr. Jęz. 14,1988, s. 192.
[45] Por. B. Ellwart, Sprawozdanie z XLVI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Językoznawczego w Gdańsku, Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Filologia Polska. Prace Językoznawcze 15, Gdańsk 1989, s. 176–179; L. Moszyński, „Gwiazda Morza” 1988, nr 10 (8 i 15 V), s. 2; E. Breza, Leczyć słowem, „Dziennik Bałtycki” 1988 nr 83.
[46] E. Breza, Przedmowa, [w:] Problem statusu językowego kaszubszczyzny, Gdańsk 1992, s. 3–4.
[47] Por. J. Treder, Przedmowa, [w:] Studia Kaszubsko-Słowińskie. Materiały z II Konferencji Słowińskiej (Łeba 11–13.05.1992), pod red. J. Tredera, Łeba 1992, s. 7–8.
[48] E. Rogowska, Sprawozdanie z konferencji poświęconej pamięci profesora Ludwika Wierzbowskiego (16 czerwca 1997 r.), RGd LVIII, s. 253.
[49] E. Rogowska, 1000 lat polskiego słownictwa religijnego, Gdańsk – Pelplin, 10–12 kwietnia 1997 r., JPol LXXVII, nr 4–5,1997, s. 363–367.
[50] A. Bukowski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w roku akademickim 1957/58 (Przemówienie inauguracyjne Rektora w dniu 1 X 1958), GZH 1–2, WSP w Gdańsku, Wydział Humanistyczny, Gdańsk 1959, s. 221.
[51] H. Galus, op. cit., s. 189.
[52] Ibid., s. 191.
[53] „Gdańskie Studia Językoznawcze”, których redaktorami byli Bogusław Kreja (I–VI, 1975–1995) i Jerzy Treder (VII–VIII, 2000–2003), są organem Komisji Językoznawczej Wydziału I Nauk Społecznych i Humanistycznych Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
[54] W świecie słów i znaczeń. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Bogusławowi Krei, pod red. J. Maćkiewicz i E. Rogowskiej, Wyd. UG, Gdańsk 2001, ss. 334.
[55] E. Breza, Florilegium linguisticum. Wydane z okazji jubileuszu siedemdziesięciolecia urodzin, red. J. Treder i A. Lewińska, Wyd. UG, Gdańsk 2002, ss. 368.
[56] R. Pawłowska, O porozumieniu językowym w nauce i w szkole. Wydane z okazji jubileuszu urodzin, red. J. Pomirska i A. Lewińska, Gdańsk 2005, ss. 184 + 3 nlb.

Wykaz skrótów:
GZH – Gdańskie Zeszyty Humanistyczne
JPol – Język Polski
PorJ – Poradnik Językowy
RGd – Rocznik Gdański
ZN UG – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego
ZNWH UG – Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego