Spacery z Herderem po Muzeum Gdańska
Zapisy:
21.01.2023 11.00-13.00. Miejsce: Ratusz Głównego Miasta.
dr Andrzej Hoja, Wystawa: „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość.
Czy można dziedziczyć milczenie i jak długo może ono trwać? Dla części gdańszczan i ich potomków trwa już blisko 80 lat. Mowa o doświadczeniu mieszkańców, którzy pozostali w Gdańsku bezpośrednio po ostatniej wojnie. O milczeniu o tym, co różniło ich od przybyszy, którzy po wojnie pojawili się w mieście z oddalonych części Polski i jak trudne było niekiedy zetknięcie i koegzystencja tutejszych i tych „obcych”, którzy teraz stać się mieli sąsiadami.
Bez względu na to czy byli to gdańscy Polacy, Kaszubi czy też Niemcy – łączyło ich często to, jak byli postrzegani przez nową większość – przybyszów z Polski centralnej czy też dawnych kresów wschodnich. To właśnie nowi mieszkańcy, czasem lepiej wykształceni lub piastujący wpływowe stanowiska, stworzyć mieli nowy obraz miasta, zarówno tego z przeszłości, jak i tego, którym miało stać się w przyszłości. Obraz ten kształtowany był także centralnie, tak jak kanon tego, co w naszym dziedzictwie właściwe, chwalebne i pożądane. Kanon zmieniał się, powojenny system polityczny i ustrój ulegał przemianom, a mimo to do dziś z trudem obejmuje on gdańskie doświadczenie. Milczenie trwa.
Wystawa „Wolę o tym nie mówić” to próba oddania głosu gdańszczanom, którzy przez lata milczeli. Głos ten dotyczy ich przeszłości i doświadczenia ich rodzin – wykluczenia, trudności z nauką języka polskiego, jego nieznajomością, przedwojenną koegzystencją z niemieckimi sąsiadami, którzy po wojnie stali się czarnymi charakterami polskiej historii narodowej, doświadczenia służby w niemieckiej armii, traum, cierpienia ze strony sąsiadów i dekad bycia postrzeganym jako podejrzani i niepewni.
Wystawa to też próba zwrócenia uwagi na kwestie uniwersalne – na to jakie skutki niesie zamknięcie się w dominującej narracji, „jedynym słusznym” kanonie pamięci i doświadczeń, którym „bombardowani” jesteśmy od najmłodszych lat.
dr Andrzej Hoja – gdański historyk, archiwista, kurator. Od 2011 roku związany z instytucjami muzealnymi z Pomorza jako kurator w Pommersches Landesmuseum w Greifswaldzie, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum II Wojny Światowe w Gdańsku, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie oraz Muzeum Gdańska, gdzie obecnie kieruje Odziałem Głównym tej instytucji. Od ponad dekady rozbudowuje kolekcje nagrań biograficznych w instytucjach muzealnych. Twórca Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej, którego pracami zarządza na co dzień.
25.02.2023 11.00-13.00. Miejsce: Dom Uphagena.
dr Ewa Barylewska-Szymańska, Herbaciarnia, salon, kuchnia i spiżarnia – wędrówka po gdańskiej kamienicy mieszczańskiej.
Dom Uphagena, położony przy ul. Długiej 12, stanowi obecnie niemal jedyne wnętrze prywatne, do którego można wejść, żeby przenieść się w czasie w wiek XVIII. Podczas spotkania uczestnicy przejdą przez całą zabudowę posesji, zajrzą do wnętrz usytuowanych w kamienicy. Odwiedzą herbaciarnię, salon i dużą jadalnię. Dalej w oficynach zobaczą niewielkie saloniki i pokój muzyczny. Będą mogli sprawdzić, jak mieszkała służba, jak gotowano i przechowywano produkty. Spojrzą też na wewnętrzne podwórze. Będzie to okazja do zapoznania się nie tylko z domem Johanna Uphagena, gdańskiego patrycjusza, bibliofila i intelektualisty, ale szerzej z zabudową mieszczańskich kamienic nad Motławą od czasów późnego średniowiecza do początków XIX w. W trakcie wędrówki poruszone zostanie zagadnienie związane z ochroną kamienic mieszczańskich w XIX i na początku XX w., a także ewakuacją zbiorów w 1944 r. i powojenną odbudową Domu Uphagena, odbywającą się w kilku etapach i nie zakończoną całkowicie do tej pory.
dr Ewa Barylewska-Szymańska – historyk kultury materialnej, sztuki i architektury. Absolwentka historii sztuki Uniwersytetu Albertusa Magnusa w Kolonii (Niemcy) i Uniwersytetu Warszawskiego. Doktorat przygotowała w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego.Zainteresowania badawcze: historia architektury i historia wnętrz, rzemiosło artystyczne i życie codzienne XVIII–XX wieku oraz historia ochrony zabytków i muzealnictwa XIX i XX w. w Gdańsku i Europie Północnej.Autorka ponad 100 publikacji (artykułów naukowych, edycji źródeł, książek, redaktorka naukowa publikacji), w tym książki „Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku” (2015) wydanej wspólnie przez Instytut Historii PAN oraz Muzeum Historyczne Miasta Gdańska (obecnie Muzeum Gdańska) oraz kilkunastu artykułów naukowych związanych z tematyką wystroju i wyposażenia historycznych domów gdańskich. Obecnie zajmuje się między innymi domami osiemnastowiecznych gdańszczanek, gdańskim muzealnictwem i ochroną zabytków.
25.03.2023 11.00-13.00. Miejsce: Ratusz Głównego Miasta.
Dorota Powirska, „Pod Jego Skrzydłami” – wartości obywatelskie pod znakiem boskiej Opatrzności.
Sala Rady w Ratuszu Głównego Miasta jest fascynującą opowieścią o kodeksie etycznym obowiązującym w społeczności gdańszczan przełomu XVI i XVII wieku. W wystroju Sali, za pomocą intrygujących symboli, inspirujących postaci i czytelnych odniesień do realiów nowożytnego Gdańska wyrażono przykazania dobrego gdańszczanina. Oparte na Starym Testamencie i nowych prądach w myśli teologicznej zasady moralne ukryte są w obrazach i detalach zdobniczych tego wyjątkowego wnętrza, które było sercem dawnego Gdańska. Podczas sobotniego spotkania przyjrzymy się tym elementom wystroju Sali, które miały służyć gdańskim rajcom przykładem i przypominać o ich odpowiedzialności wobec społeczeństwa i Boga. Dowiemy się, co łączy króla Salomona z Radą Miasta, co artysta umieścił w boskich rękach oraz dlaczego oszust znajduje się w… dolnym rogu obrazu przedstawiającego Sąd Ostateczny.
Dorota Powirska, historyczka sztuki, muzealniczka, gedanistka, edukatorka dorosłych, lokalna przewodniczka po Gdańsku. Absolwentka historii sztuki i Podyplomowych Studiów Gedanistyki na Uniwersytecie Gdańskim. Od 2008 roku pracuje w Muzeum Gdańska, od 2011 roku opiekuje się kolekcją malarstwa. Od 2017 roku realizuje autorski program edukacji dojrzałych dorosłych i seniorów w Muzeum Gdańska. Interesuje się społeczną rolą muzeum i działaniami partycypacyjnymi (m. in. włączającymi lokalne społeczności w działalność instytucji kultury).
29.04.2023 11.00-13.00. Miejsce: Dwór Artusa, Nowy Dom Ławy.
Izabela Jastrzembska-Olkowska, Co w dawnej Sieni oglądano? Historia Nowego Domu Ławy i Sieni Gdańskiej oraz prezentacja nowej Galerii Malarstwa w Dworze Artusa.
Podczas spaceru poznamy historię budynku znanego dzisiaj jako Nowy Dom Ławy, który wcześniej funkcjonował jako kamienica mieszkalna bogatych patrycjuszy Gdańska. Jak to się stało i kiedy, że z domu przeistoczył się w budynek ławników sądowych? Jaka tablica upamiętniała tamto wydarzenie? To tylko kilka pytań, na które znajdziemy odpowiedzi podczas naszej wizyty w tym miejscu. Dowiemy się również, co się działo w XIX wieku w Nowym Domu Ławy i kto nim zarządzał, a także jak doszło do powstania Sieni Gdańskiej – paramuzealnej ekspozycji należącej do Miasta, w przestrzeni której swoją cenną kolekcję prezentował bogaty kupiec zbożowy Lesser Giełdziński. Podczas spaceru dowiemy się, czy odtworzona Sień Gdańska w latach 90-tych ma cechy wspólne z tą sprzed wojny oraz co można było zobaczyć w typowej wielkiej Sieni patrycjusza gdańskiego. Zastanowimy się również, czy obrazy z wystawy „W nastroju miasta” w nowej Galerii Malarstwa Dworu Artusa mogłyby być prezentowane w reprezentacyjnych Sieniach czy raczej w domowym zaciszu bogatego mieszczanina.
Izabela Jastrzembska-Olkowska, absolwentka magisterskich studiów Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego Wydziału Historycznego i studiów podyplomowych muzealnictwa z kursem zabytkoznawstwa z Rzemiosła Artystycznego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2003 roku pracownik Muzeum Gdańska, od 2015 roku Kierownik Oddziału Dworu Artusa w Muzeum Gdańska. Członkini Oddziałów Pomorskich Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz Stowarzyszenia Muzealników Polskich. Zainteresowania badawcze: ikonografia nowożytna, gdańskie malarstwo przełomu XIX/XX wieku.
21.10.2023 11.00-13.00. Miejsce: Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa.
dr Anna Kowalewska-Mróz, Literackie opisy Ratusza Głównego Miasta i Dworu Artusa oraz znajdujących się w nich dzieł sztuki w prozie Güntera Grassa i Stefana Chwina.
„Epicentrum świata” bohaterów Güntera Grassa, jak i Stefana Chwina nie znajdowało się raczej w centrum miasta, ale we Wrzeszczu i w Oliwie – niemniej jednak można znaleźć w ich prozie opisy zarówno Ratusza Głównego Miasta, jak i Dworu Artusa. Budowle te stają się świadkami historii tego miasta, pełniąc jednocześnie ważną rolę interpretacyjną w prozie obu pisarzy. Spacer nasz będzie więc wędrówką po śladach bohaterów zarówno „Turbota”, „Wróżb kumaka”, „Szczurzycy”, jak i „Złotego pelikana” oraz dzienników i esejów Chwina. Poruszać będziemy się w wyimaginowanym przez pisarzy świecie od okresu średniowiecza po czasy współczesne. Pozwoli to nam popatrzeć na tak znaną przestrzeń historycznych budynków z zupełnie innej, bardzo osobistej perspektywy obu pisarzy, którzy podeszli do niej z bardzo różnych punktów widzenia uwypuklając dzięki niej czasami mniej ważne, a czasami kluczowe wątki swojej twórczości.
dr Anna Kowalewska-Mróz – licencjonowana przewodniczka po Gdańsku w języku niemieckim, propagatorka wiedzy o historii, sztuce i literaturze gdańskiej. Absolwentka filologii polskiej i niemieckiej. Od dwudziestu lat przygotowuje liczne autorskie spacery śladami Güntera Grassa, od 2022 cykle „Spacerów z Herderem”. W 2021 obroniła doktorat pt. „Gdańskie malarstwo, grafika oraz rzeźba w prozie Güntera Grassa i Stefana Chwina. Studium porównawcze” – pierwszą pracę naukową kompleksowo omawiającą ten temat (2021). Pracownik Centrum Herdera UG, lektorka języka niemieckiego.