Gdańskie Ślady Szekspira - grafiki z kolekcji prof. Jerzego Limona i Daniela Chodowieckiego w BUG

Na dwujęzyczną (polsko i angielskojęzyczną) ekspozycję składa będzie 80 grafik i ilustracji autorstwa Daniela Chodowieckiego, pochodzących ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz ponad 30 prac z prywatnej kolekcji Jerzego Limona, inspirowanych twórczością Szekspira.

Dzieła Chodowieckiego prezentowane na wystawie to m.in. cykle ilustracji do Hamleta, Makbeta, Króla Henryka IV, Wesołych Kumoszek z Windsoru czy Koriolana. Wśród prac z kolekcji Jerzego Limona są zarówno bardzo stare oryginalne ryciny i grafiki (m.in. kolorowa grafika Petera Willera Der Stadthoff z ok. 1650 roku, prezentująca Szkołę Fechtunku w Gdańsku); kolorowa rycina do sztuki "Jak wam się podoba", grafika do "Otella" oraz współczesne rysunki, obrazy i dzieła takich trojmiejskich twórców, jak: Kiejstut Bereźnicki, Andrzej Markowicz, Rafał Olbiński, Marian Kołodziej, Kazimierz Kalkowski czy Andrzej Taranek.

Wystawie towarzyszyć będzie obszerny katalog, zawierający teksty organizatorów wystawy, muzealników, teatrologów i szekspirologów, a także filmowa kompilacja komentarzy Profesora Jerzego Limona, przygotowana na podstawie wygłaszanych przez niego wcześniej wykładów o Szekspirze.

Wystawa została przygotowana dzięki Muzeum Narodowemu w Gdańsku i małżonce Profesora, Justynie Limon, którzy udostępnili zbiory.

Kuratorami wystawy są: Alicja Andrzejewska-Zając i Joanna Kamień.

Wystawa odbędzie się w ramach cyklu wydarzeń kulturalnych i naukowych „Jerzy Limon: INSPIRACJA – DIALOG – POLEMIKA”, organizowanych przez Uniwersytet Gdański, Gdański Teatr Szekspirowski i Fundację Theatrum Gedanense.

Wystawa jest dofinansowana ze środków Urzędu Miasta Gdańska, Grupy NDI, Banku Pekao i współorganizowana przez Fundację Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.

Katalog z wystawy będzie można kupić w Wydawnictwie UG

Wstęp na wystawę bezpłatny.

Godziny otwarcia:

• wtorek – piątek: 10.00-17.00
• sobota: 10.00-15.00
• niedziela, poniedziałek: wystawa nieczynna

Od 1 lipca 2022 r. 

• wtorek – piątek: 10.00-15.00
• poniedziałek, sobota, niedziela: nieczynne

Piotr Stepnowski, Gdańsk mówi Szekspirem

Międzynarodowy Dzień Teatru A.D. 2021 miał wyjątkowo smutny wydźwięk, przejmował ciszą, która wybrzmiewała w nas mimo wielu słów, jakie padły. Tego dnia żegnaliśmy na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie Profesora Jerzego Limona, twórcę Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego i Katedry Sztuk Scenicznych (obecnie Zakładu Badań nad Sztukami Scenicznymi) na Uniwersytecie Gdańskim, a dla wielu z nas niedościgniony autorytet, wspaniałego Nauczyciela, Kolegę i Przyjaciela. To pożegnanie było niezwykle trudne także ze względu na moją osobistą potrzebę, by jakoś wypełnić tę bolesną pustkę, jaka została po Nim, by dać naszej społeczności akademickiej, za którą jako Rektor czułem się odpowiedzialny, coś, co będzie otuchą, co pomoże nam zmierzyć się ze stratą, jaką poniósł nasz Uniwersytet, co pokaże, że Jerzy Limon i Jego dzieło trwają, że głęboko humanistyczna idea non omnis moriar szczególnie Jego dotyczy. Miałem wówczas i dziś wciąż mam świadomość, że jest to jednak zadanie dla nas. To my musimy podtrzymywać pamięć o Profesorze, czerpiąc z Jego dorobku i kontynuując Jego dzieło, a także pokazując kolejnym pokoleniom studentów, które nie miały szczęścia osobiście zetknąć się z Nim, że nie tylko przez wiele lat był z nami na Uniwersytecie Gdańskim, ale już na zawsze tu pozostanie i będzie miał swoje miejsce.

Tym miejscem własnym Profesora jest Sala Teatralna w budynku Neofilologii Uniwersytetu Gdańskiego, której dnia 26 maja 2022 r. nadamy imię Jerzego Limona. Jestem niezmiernie szczęśliwy, że ta idea się ziści, a jednocześnie wdzięczny społeczności akademickiej Uniwersytetu Gdańskiego, szczególnie zaś Pani Dziekan Prof. Urszuli Patockiej Sigłowy i Radzie Wydziału Filologicznego, która z wielkim zrozumieniem przyjęła tę moją inicjatywę i przez aklamację przyjęła uchwałę o nadaniu imienia Jerzego Limona Sali Teatralnej.  Dziękuję też Żonie Profesora, Pani Justynie Limon za entuzjastyczne przyjęcie tej decyzji. Cieszę się tym bardziej, że wydarzenie to zyskuje dodatkowy wymiar dzięki współpracy, jaką Uniwersytet Gdański nawiązał z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim oraz Muzeum Narodowym w Gdańsku.

Profesor Jerzy Limon był postacią wielowymiarową – nie tylko odbudował teatr elżbietański w Gdańsku, przybliżał Szekspira sztukami, które zapraszał tu, zanim jeszcze stanęły mury teatru, tłumaczył dzieła mistrza ze Stratfordu i prowadził wykłady o nim i jego czasach, ale też kolekcjonował grafiki związane z Szekspirem. Zgromadził pokaźny zbiór prac ze scenami z różnych dramatów szekspirowskich. Jego kolekcja liczy prawie pięćdziesiąt rycin, rysunków i obrazów różnych artystów do wielu sztuk Szekspira, w tym ryciny Daniela Chodowieckiego z ulubionej sztuki Profesora – Burzy. Ta pasja Jerzego Limona do Szekspira w różnych wymiarach stała się inspiracją do zorganizowania w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Gdańskiego wystawy pt. Gdańskie ślady Szekspira: Chodowiecki & Limon. Było to możliwe dzięki współpracy Muzeum Narodowego w Gdańsku i życzliwej reakcji na moją prośbę ze strony dyrektora Muzeum prof. Jacka Friedricha. Bez wahania zgodził się udostępnić nam z kolekcji MNG oryginalne ryciny Daniela Chodowieckiego, które powstały jako ilustracje do sztuk Szekspira i choć były reprodukowane w różnych publikacjach, to w zdecydowanej większości nigdy wcześniej nie eksponowano ich na wystawach. Muszę też dodać, że pomysł sięgnięcia po prace tego artysty podsunął mi jakiś czas temu prof. Maciej Świeszewski, wybitny gdański artysta malarz, wieloletni przyjaciel prof. Jerzego Limona, ale też wiceprezes Fundacji im. Daniela Chodowieckiego z siedzibą w Akademii Sztuk w Berlinie. I tak mamy możliwość pokazania na Uniwersytecie Gdańskim unikalnego zbioru prac wybitnego gdańskiego malarza i rysownika o międzynarodowej sławie. Z kolekcji MNG na wystawie prezentujemy ilustracje Chodowieckiego do Hamleta, Henryka IV, Koroliana, Makbeta i Wesołych kumoszek z Windsoru, a także portret rodziny Chodowieckiego oraz pracę Muzy wieńczące popiersie Szekspira.

Ten wspaniały zbiór wzbogacamy – udostępnionymi przez Panią Justynę Limon – wybranymi grafikami z szekspirowskiej kolekcji Jerzego Limona. Ponieważ jednak kolekcja ta jest tak liczna, że zasługuje na osobną wystawę, zdecydowaliśmy się wybrać reprezentatywne prace, które pokazują nam różnorodność tego osobistego zbioru. Wśród prezentowanych prac są zarówno bardzo stare oryginalne ryciny i grafiki, np. grafika Petera Willera pt. Der Stadthoff z ok. 1650, prezentująca Szkołę Fechtunku w Gdańsku czy cykl rycin Daniela Chodowieckiego do Burzy, jak i współczesne rysunki i obrazy. Na tym jednak nie koniec, ponieważ swoistym komentarzem do wystawy są fragmenty wykładów Profesora zarejestrowanych przez Gdański Teatr Szekspirowski, które za zgodą Pani Agaty Grendy, dyrektorki Teatru, odtwarzamy w sali wystawowej. Chciałbym przy tym wyrazić swoją wdzięczność dla Pani Joanny Kamień, dyrektorki Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego, która mimo swoich codziennych, licznych obowiązków zgodziła się przyjąć moją propozycję objęcia tej niezwykłej wystawy opieką kuratorską. W zadanie to zaangażowała się doprawdy bez reszty, budząc mój najwyższy podziw i uznanie. W organizację tego wydarzenia zaangażowana była także Pani Alicja Andrzejewska-Zając, kuratorka wystawy z ramienia MNG, której równie gorąco dziękuję.

Znamienne jest to, że wystawa Gdańskie ślady Szekspira: Chodowiecki & Limon była poprzedzona wystawą Wajda. Człowiek Z Gdańska, zorganizowaną we współpracy z Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. To swoiste sąsiedztwo obu wystaw nabiera dodatkowych znaczeń, jeśli pomyślimy o ich bohaterach: Andrzeju Wajdzie i Jerzym Limonie, których łączyło bardzo wiele (także przyjaźń) i którzy pozostawili trwały ślad w Gdańsku. Doskonale ujął te analogie dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności Basil Kerski, wspominając Profesora Limona krótko po jego odejściu: „Od początku Jego [Limona] zamysł znał i gorąco wspierał nasz wspólny przyjaciel Andrzej Wajda. Jeśli miałbym się pokusić o wskazanie miejsca dla Jurka wśród tych wielkich, którzy odeszli, szukałbym właśnie obok Wajdy. Obaj byli kreatorami sztuki i obywatelami, tworzyli własne dzieła i jednocześnie przestrzeń do działania, w którą wchodzili inni i czuli się w niej bardzo dobrze. Nikomu niczego nie narzucali, zapraszali w przestrzeń twórczej wolności, cieszyli się z sukcesów innych. Potrafili łączyć własne działania artystyczne ze wsparciem rozwoju talentów innych. To bardzo rzadka umiejętność w naszych czasach – czasach społeczeństwa narcystycznego”. 

Pamiętając o tym ogromnym zaangażowaniu artystycznym Profesora Limona, który wyróżniał się niezwykłą pomysłowością i inwencją twórczą, chcemy uczcić Go spektaklem przygotowywanym przez Akademickie Centrum Kultury „Alternator” we współpracy z Chórem Uniwersyteckim, Zespołem Pieśni i Tańca „Jantar” oraz studenckimi kołami teatralnymi. Spektakl WILLIAM ON MY MIND jest inspirowany twórczością Szekspira i ma pokazać kontynuację pracy twórczej Profesora Limona. Natomiast Centrum Filmowe im. Andrzeja Wajdy w dniach 27-29 maja przygotowuje pokaz filmów Szekspir na ekranie.

Wszystkie te działania są podejmowane w porozumieniu z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim i odbywają się pod wspólnym szyldem „Jerzy Limon: Inspiracja – Dialog – Polemika”. Pierwotnie nazwa ta miała towarzyszyć wyłącznie międzynarodowej konferencji naukowej, organizowanej w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim (27–28 maja) przez wybitnego polskiego teatrologa prof. Jacka Kopcińskiego. Ostatecznie jednak różnego rodzaju działań inspirowanych dokonaniami Profesora Jerzego Limona i ku Jego pamięci zebrało się tak wiele, że nazwa „Jerzy Limon: Inspiracja – Dialog – Polemika” objęła zarówno to, co organizuje GTS, Fundacja Theatrum Gedanense (która przygotowuje wystawę Pochwała Szaleństwa, przedstawiającą historię powstania Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego), jak i Uniwersytet Gdański wraz z MNG. Za tę wspaniałą kooperację i pełną entuzjazmu otwartość na uwspólnienie naszych zamierzeń chciałbym gorąco podziękować dyrektorce Teatru Pani Agacie Grendzie i prof. Jackowi Kopcińskiemu. Jerzy Limon potrafił łączyć ludzi wokół swoich wielkich idei i jestem przekonany, że nasze wspólne działanie wokół spraw z Nim związanych stanowi jedną z najpiękniejszych form inspiracji Profesorem i dialogu.

Nie mam wątpliwości, że w ostatnim tygodniu maja 2022 r. z inspiracji Jerzego Limona Gdańsk znów będzie mówił Szekspirem, tak jak w 2009 r., kiedy z okazji wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego Andrzej Wajda z blisko setką swoich aktorów zorganizował na Długim Targu niezapomniany happening szekspirowski pt. Aktorzy przyjechali. Profesor Jerzy Limon, wspominając to wydarzenie, napisał, że tego dnia „Gdańsk mówił Szekspirem”. Na dwudziestu scenach ustawionych na Długim Targu aktorzy odegrali scenki z dzieł Szekspira. Widzowie (a było ich ponad 10 tysięcy) przechodzili od jednej sceny do drugiej. Choć Profesora nie ma już z nami fizycznie, to Jego słowa, pamięć o Nim i Jego dziełach będą podawane głośno z ust do ust nie tylko w murach Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, ale też na ulicach miasta, po którym będą przechadzać się goście i uczestnicy tego swoistego festiwalu organizowanego in memoriam w pięknej kooperacji trzech trójmiejskich instytucji.

W Gdańskim Teatrze Szekspirowskim odbywa się stały cykl rozmów pt. Bezradność filozofa. Cykl ten powstał z inicjatywy samego Profesora, który jednak nie zdążył wziąć udziału w żadnym spotkaniu. Co znamienne, pierwszy odcinek był wspomnieniem dopiero co zmarłego Jerzego Limona. Z perspektywy wyżej opisanych wydarzeń myślę, że śmierć Jerzego Limona pozostawiła nas bezradnymi, dopóki trwaliśmy tylko w poczuciu tej olbrzymiej straty i pustki, ale jeśli zobaczymy, jak bogaty testament nam zostawił i potraktujemy go jak zadanie, bezradność ustępuje mobilizacji i chęci działania. Profesor zdziałał wiele swoimi niezwykłymi czynami, niczym szekspirowski Prospero czarami. Resztę zostawił nam:

Teraz zniknęły wszystkie czary moje,

Teraz o własnych tylko siłach stoję;

Siły to słabe; dziś od was zależy,

Czy nawa moja z wiatrami pobieży,

Czyli tu jeńcem samotnym zostanę.

Lecz kiedy księstwo moje odzyskane,

Gdy przebaczone krwawe przedsięwzięcia,

Niech mnie tu wasze nie wiążą zaklęcia,

Ale od długiej i smutnej niewoli

Niechaj mnie pomoc rąk waszych wyzwoli;

Ze wszystkich piersi szmer długi, łaskawy

Niech teraz wydmie żagle mojej nawy

Albo się z celem długiej pracy minę,

Jakby choć krótką bawić was godzinę.

Przeciw wam w pomoc nie przyjdą mi duchy;

Na moje czary każdy z was jest głuchy

I rozpacz tylko czeka na mnie wszędzie,

Jeśli modlitwa w pomoc nie przybędzie:

Modlitwa bramy litości otwiera

I błędów dawnych pamiątki zaciera,

Jak sami chcecie grzechów odpuszczenia,

Tak mi przebaczcie moje przewinienia.

(William Szekspir, Burza, tłum. Leon Urlich)