Pożegnanie Profesora Haydena White'a

Hayden White, jeden z najznakomitszych współczesnych teoretyków historiografii, uczony zainteresowany związkami zachodzącymi między pisarstwem historycznym a literaturą, przez wiele lat profesor w Katedrze Historii Świadomości University of California w Santa Cruz, a następnie w Katedrze Literatury Porównawczej kalifornijskiego Uniwersytetu Lelanda Stanforda, był wybitnym humanistą, który znacząco wpłynął na dzieje dyscypliny, jaką uprawiał. Jego najbardziej znanym dziełem jest pomnikowe studium pt. Metahistory. The Historical Imagination in Nineteenth-Century Europe (1973/2014), poświęcone klasykom historiografii XIX w. Studium to stało się podwaliną “zwrotu narracyjnego” w teorii historiografii oraz kierunku badawczego określanego mianem narratywizmu. Liczne wcześniejsze i późniejsze prace Profesora, zebrane w kilku tomach, ukształtowały pokolenia historyków i literaturoznawców w Stanach Zjednoczonych i Europie, w tym także w Polsce. Hayden White odwiedził nasz kraj po raz pierwszy w r. 1998, aby przez semestr poprowadzić wykłady i seminaria dla studentów i pracowników Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Potem przyjeżdżał do Polski jeszcze kilkakrotnie, za każdym razem biorąc udział w konferencjach i spotkaniach przedstawicieli różnych nauk humanistycznych. Przez lata darzył Polskę żywym zainteresowaniem wykraczającym daleko poza sprawy naukowe.

Hayden White był dobrym człowiekiem – niezwykle życzliwym zwłaszcza dla młodych adeptów nauki, którym nie szczędził intelektualnej inspiracji i duchowego wsparcia na początku ich akademickiej drogi. Chociaż jego wiedza i autorytet onieśmielały, niezmiennie starał się niwelować dystans wynikający z wieku, dorobku i doświadczenia poprzez autentyczny dialog z młodszymi koleżankami i kolegami, których traktował jak pełnoprawnych partnerów we wspólnych dociekaniach. Bezinteresownie pomógł wielu osobom w naszej części Europy, starając się głęboko wniknąć w jej przeszłość i teraźniejszość. Szanował lokalną spuściznę intelektualną i daleki był od postawy intelektualnego „kolonizatora” przybywającego z centrum na peryferie. Był wzorem naukowej rzetelności połączonej z wyobraźnią, a także – wedle najlepszej tradycji amerykańskiej – etycznej wrażliwości na nadużycia władzy oraz spowodowaną przez nie ludzką krzywdę.

Hayden White zmarł w swoim domu w Santa Cruz, otoczony rodziną. Odejście Profesora jest wielką stratą dla nauki i życia społecznego.