Urszula Wińska

Urszula Wińska
(28 III 1902 – 1 XII 2003)

Biografia

Urszula Wińska, z domu Wandasiewicz, urodziła się 28 marca 1902 r. w Dynowie nad Sanem, zmarła 1 XII 2003 r. w Gdańsku.

Studiowała filologię polską na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (od 1922 r.) i na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (od 1923 r. do 1927 r.). Po studiach pracowała jako nauczycielka języka polskiego, najpierw w Ropczycach, a następnie w Bochni. W 1932 r. uzyskała doktorat za rozprawę „Poczucie samotności duchowej w życiu i w poezji Juliusza Słowackiego”, pisaną pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego.

Po wybuchu II wojny światowej wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej i zajmowała się kolportażem prasy podziemnej. Za udział w tajnym nauczaniu została 21 VI 1941 r. aresztowana i uwięziona, najpierw w Krakowie na Montelupich, a następnie, od 13 IX 1941 do 28 IV 1945 r., w obozie dla kobiet w Ravensbrück.

Po zakończeniu wojny przeniosła się we wrześniu 1945 r. wraz z rodziną do Sopotu. W 1945 r. rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum Krawieckim w Sopocie i kontynuowała tę pracę w różnych szkołach zawodowych Sopotu, Gdyni i Gdańska aż do 1957 r. Jednocześnie przystąpiła do organizowania szkolnictwa zawodowego w całym regionie. W latach 1947–1957 kierowała Sekcją Języka Polskiego Ośrodka Metodycznego Szkół Zawodowych w Gdańsku. Jako członkini Rady Naukowej Centralnego Ośrodka Metodycznego CUSZ i Komisji Programowej CUSZ przyczyniła się do podniesienia i ujednolicenia poziomu kształcenia nauczycieli polonistów w całej Polsce.

Od 1947 r. związała się z gdańską PWSP, przekształconą później w WSP, a w 1970 r. w Uniwersytet Gdański. Pracę w PWSP rozpoczęła od stanowiska kontraktowego wykładowcy języka polskiego, a następnie metodyki nauczania języka polskiego i literatury polskiej w szkole średniej. Jej działalność uczelniana została przerwana w 1953 r. w wyniku nasilającej się stalinizacji życia w Polsce. Na WSP powróciła po przełomie październikowym jako zastępca profesora. Stworzyła tu w 1957 r. pierwszą w Polsce Katedrę Metodyki i Nauczania Literatury i Języka Polskiego, którą kierowała do 1973 r. Prowadziła również badania naukowe na rzecz szkoły. Mimo swoich zainteresowań literaturoznawczych, wychodząc naprzeciw potrzebom środowiska, podjęła badania podstawowe nad językiem uczniów szkół podstawowych, czego wynikiem stała się rozprawa „Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego (w dawnych granicach)” (I i II część Gdańsk 1966; III i IV część Gdańsk 1974), wykorzystująca w analizach 16 tysięcy wypracowań uczniowskich klas V, VI, VII z całego województwa. Na podstawie tej pracy uzyskała w 1968 r. stanowisko docenta.

Po przejściu w 1972 r. na emeryturę zajęła się dokumentacją życia w obozie w Ravensbrück. Efektem tych prac stały się dwie książki: „Zwyciężyły wartości” oraz „Więzi”. Pierwszą z tych książek Urszula Wińska osobiście wręczyła w Rzymie Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II. W odpowiedzi otrzymała piękny odręczny list Ojca Świętego z podziękowaniem i uznaniem.

Za swą pracę dydaktyczną w gimnazjach, szkołach zawodowych, seminariach nauczycielskich, w uczelnianej katedrze metodyki oraz w tajnym nauczaniu i na „uniwersytecie w pasiakach” Urszula Wińska otrzymała liczne odznaczenia: Złoty Krzyż zasługi (1956), Medal za Zasługi dla Gdańska (1960), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1966), Zasłużony Nauczyciel PRL (1969), Medal Zwycięstwa i Wolności (1976), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1979), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1980), Krzyż Oświęcimski (1988) i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1998).

O życiu i pracy Urszuli Wińskiej pisali: M. Mitera-Dobrowolska, Urszula Wandasiewicz-Wińska – Człowiek miłujący i walczący, ZNUG Pr. Jęz., nr 14, Gdańsk 1988, s. 11–19; M. Maternicka, Naukowo-dydaktyczna i społeczna działalność doc. dr Urszuli Wińskiej, op. cit., s. 21–25; R. Pawłowska, Gdańska szkoła dydaktyki „języka polskiego” (historia i koncepcja), [w:] Wczoraj i dziś edukacji polonistycznej, pod red. B. Kędzi-Klebeko, A. Ciciak, Szczecin 2001, s. 177–192, [przedruk w:] O porozumieniu językowym w nauce i szkole. Wydane z okazji jubileuszu urodzin, red. J. Pomierska i A. Lewińska, 2005, s. 97–110; R. Pawłowska, E. Rogowska-Cybulska, Urszula Wińska (28 III 1902 – 1 XII 2003), [w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 370–373; I. Sobas, Urszula Wińska, http://jtajchert.w.interia.pl/zyciorysyII.htm.

ERC

Wykaz publikacji

Książki

1. Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego, cz. I i II, Gdańsk 1966.
2. Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego, cz. III i IV, Gdańsk 1974.
3. Więzi. Losy więźniarek z Ravensbrück, Gdańsk 1992.

Redakcja książek

1. Ruch oporu w FKL Ravensbrück. Spotkanie międzynarodowe, Jaszowiec maj 1971, red. Wanda Kiedrzyńska, Maria Rutkowska-Kurcyuszowa, Urszula Wińska, Katowice 1972.
2. Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück, Gdańsk 1985.

Artykuły

1. O potrzebie kształcenia mowy, „Polonistyka”, R. 14, 1961, nr 2, s. 38–40.
2. Więcej ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, „Nowa Szkoła” 1961, nr 9, s. 23.
3. O właściwe metody w pracy szkolnej nad poprawnością ortograficzną, „Polonistyka” R. 18, 1965, nr 3, s. 463–464.
4. W sprawie klasyfikacji błędów w pisanej mowie uczniów, GZH. Prace Pomorzoznawcze 1967, nr 15, s. 329–333.
5. O nieopublikowanym dziele Profesora Zenona Klemensiewicza. (Wspomnienie sprzed lat czterdziestu), [w:] W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Doktorowi Zenonowi Klemensiewiczowi, Warszawa 1970, s. 55–61.
6. „Uniwersytet” w pasiakach, [w:] Szkoła w konspiracji, Warszawa 1970, s. 55–170.
7. Język ojczysty dzieci polskich w Londynie, „Poradnik Językowy” 1971, s. 183–190.
8. Praca kulturalno-oświatowa w obozie Ravensbrück, Rocznik Nauk Pedagogicznych, t. III, 1971.
9. Droga rozwoju i perspektywy pracy naukowo-dydaktycznej Katedry (Zakładu) Dydaktyki Języka Polskiego i Literatury, Zesz. Nauk. Wydziału Humanistycznego. Uniwersytet Gdański. Problemy Dydaktyk Przedmiotów Kierunkowych, 1972, s. 1, s. 67–74.
10. Psychologiczny i historyczny aspekt szkolnych ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Dydaktyka Literatury”, Kraków 1972, z. 2, s. 161–172.
11. My się bronimy, [w:] Pamiętniki nauczycieli z obozów i więzień hitlerowskich (1939–1945), Warszawa 1972, s. 485–563.
12. Z działalności Zespołu Dydaktyki w WSP w Gdańsku (wnioski i perspektywy rozwoju dydaktyk specjalistycznych), ZNWH UG. Problemy Dydaktyk Przedmiotów Kierunkowych, 1972, z. 1, s. 221–224.
13. Jeśli potrzebny jest rachunek sumienia..., „Tygodnik Powszechny” 1988, nr 22, s. 26.

ERC