Ludwik Wierzbowski

Ludwik Wierzbowski
(26 III 1925 – 17 XII 1996)

Biografia

Ludwik Wierzbowski urodził się 26 marca 1925 r. we wsi Skrwilno (pow. Rypin), zmarł 17 grudnia 1996 r. Naukę w gimnazjum ogólnokształcącym w Rypinie przerwała mu wojna, w czasie której sprzedawał gazety, a następnie pracował w firmie zbożowej; należał też do polskiej organizacji podziemnej. Żartował później, że ukończył studia wyższe, ma tytuły naukowe, ale bez matury. Po zakończeniu wojny i zdaniu egzaminu przed Komisją Weryfikacyjno-Kwalifikacyjną podjął studia polonistyczne na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu, gdzie w 1951 r. uzyskał tytuł magistra filologii polskiej na podstawie pracy magisterskiej pt. Nazwy miejscowe Mazowsza do końca XIII w., napisanej pod kierunkiem prof. Stefana Hrabca. Jeszcze jako student został asystentem w Katedrze Filologii Słowiańskiej UMK (1949–1952), a jednocześnie w roku szkolnym 1949/50 był nauczycielem języka polskiego w LO w Sępólnie Krajeńskim.

W 1952 r. przeniósł się do Gdańska, gdzie pracował kolejno na stanowiskach: adiunkta (1952–1956), zastępcy profesora (1956–1963), starszego wykładowcy (1963–1982), docenta etatowego (od r. 1983) i profesora nadzwyczajnego (od r. 1991); na emeryturę przeszedł 1 X 1995 r., pracując nadal w Kolegium Polonistycznym w Suwałkach. W latach 1954–1960 pełnił obowiązki kierownika Katedry Języka Polskiego w gdańskiej WSP; w latach 1984–1990 był kierownikiem Zakładu Metodyki w Instytucie Filologii Polskiej UG.

Za wszechstronne osiągnięcia odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1973), Medalem Komisji Edukacji Narodowej na wniosek Komitetu Głównego Olimpiady Literatury i Języka, odznaką honorową Za Zasługi dla Gdańska, był 3-krotnym laureatem nagrody Ministra, wielokrotnie otrzymywał nagrodę Rektora WSP i UG.

Zainteresowania naukowe Ludwika Wierzbowskiego były wielostronne, a jego najważniejsze prace dotyczyły antroponimii i językoznawstwa komputerowego.

Na jego dorobek onomastyczny składają się: rozprawa doktorska, poświęcona imiennictwu lechickiemu wydobytemu ze źródeł gdańskich, napisana pod kierunkiem prof. S. Rosponda i obroniona w r. 1966 na WSP w Opolu (jej kwintesencję zawiera artykuł Nazwy osobowe polskie w Gdańsku do końca XVI w., t. I „Gdańskich Studiów Językoznawczych”, Gdańsk l975, s. 159–175), a także artykuły poświęcone imieniu Mściwuj, Mściwoj czy Mestwin („Poradnik Językowy” 1959, nr 8, s. 1–5) oraz nazwisku Leczkow, jakie nosił wójt gdański, zamordowany przez Krzyżaków („Rocznik Gdański” XXIV, 1965, s. 167–172).

W zakresie lingwistyki komputerowej badał możliwości przekładu maszynowego języka polskiego na język angielski najpierw w zakresie fleksji nominalnej, potem werbalnej, następnie przeszedł do składni. W „Biuletynie PTJ” (XXXII, 1974, s. 129–136) pisał O różnicach systemowych między językami naturalnymi a niektórymi językami programowania. Sławę światową przyniósł mu artykuł z czasopisma „Lingua Posnaniensis” (XX, 1977, s. 121–126), napisany w języku niemieckim, a dotyczący formantu zerowego w języku naturalnym. Syntezą jego dociekań w zakresie analizy fleksyjnej polszczyzny stała się rozprawa habilitacyjna Algorytmiczny opis fleksyjny współczesnej polszczyzny pisanej z r. 1982. Wcześniej już razem z B. Rocławskim wydali Elementy informatyki dla humanistów (Gdańsk 1976, wyd. II 1982). Występował w USA na Międzynarodowym Kongresie Językoznawstwa Komputerowego (tzw. Colling). Był (od r. 1983) członkiem Towarzystwa Językoznawstwa Komputerowego (Association for Computional Linguistics – ACL).

Znajomość języka hiszpańskiego wyzyskał do opracowania sposobu adaptacji przez Polaków hiszpańskich nazw własnych.

Jego pasją była również dydaktyka. Napisał podręcznik zatytułowany Gramatyka języka polskiego dla klas VIII–IX, Warszawa 1961, który wznawiany był do r. 1971 8 razy. Od r. 1972 do 1996 r. był przewodniczącym Okręgowego (do r. 1975 Wojewódzkiego) Komitetu Olimpiady Literatury i Języka w Gdańsku. Przez wiele lat pełnił też funkcję opiekuna studenckiego Koła Naukowego Językoznawców, z czasem z sekcjami językoznawstwa cybernetycznego, którą sam kierował. Jego magistrantami byli m.in. późniejsi profesorowie: Hubert Górnowicz (pierwszy magister L. Wierzbowskiego i w ogóle pierwszy magister językoznawstwa polonistycznego w Gdańsku), Regina Pawłowska, Henryka Sędziak, Elżbieta Laskowska, Eugenia Sławińska, Jolanta Maćkiewicz, Bronisław Rocławski.

Informacje o życiu i działalności naukowej Ludwika Wierzbowskiego zawierają m.in. następujące teksty: E. Breza, Ludwik Wierzbowski (26 III 1925 – 17 XII 1996), [w:] Z dziejów językoznawstwa polonistycznego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku i na Uniwersytecie Gdańskim (1947–2005), pod red. J. Maćkiewicz, E. Rogowskiej-Cybulskiej i J. Tredera, Gdańsk 2006, s. 365–369; E. Breza i B. Rocławski, Życie i prace prof. dra hab. Ludwika Wierzbowskiego, ZNUG Pr. Jęz. 16, Gdańsk 1992, s. 9–18; E. Breza, Ludwik Wierzbowski (1925–1996), „Vivat Academia” 1997, nr 1, s. 11; tegoż, Wierzbowski Ludwik (1925–1996), Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, pod red. Z. Nowaka, Gdańsk 1998, s. 339–340.

Wykaz publikacji zawiera Bibliografia prac prof. dra hab. Ludwika Wierzbowskiego za lata 1958–1988, zamieszczona w Księdze jubileuszowej, jaką stanowią „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” (nr) 16, 1992, s. 19–24 (tam też, na s. 25–35, wykaz wypromowanych przez niego magistrów).

ERC na podstawie artykułu Edwarda Brezy

Wykaz publikacji

Książki

Gramatyka języka polskiego dla klas VIII–IX, Warszawa 1961, ss. 132; wyd. 2 – 1962, wyd. 3 – 1964, wyd. 4 – 1965, wyd. 5 – 1966, wyd. 6 – 1968, wyd. 7 – 1969, wyd. 8 – 1971.
B. Rocławski, …, Elementy informatyki dla humanistów, UG, Gdańsk 1976, ss. 246, wyd. II – 1982.
Algorytmiczny opis fleksyjny współczesnej polszczyzny pisanej, UG, Gdańsk 1982, ss. 212.

Rozprawy, artykuły i recenzje
1958

(rec.) K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, t. III: Pisma pomorzoznawcze, Wrocław-Kraków 1954, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, z. 1, s. 85–87.

1959

Imię ostatniego księcia panującego w Gdańsku, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 1–5.
Kilka uwag językowych o uniwersyteckim podręczniku historii Polski, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, z. 1–2, s. 151–156.

1961

W sprawie Podstolic i podstoliców, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” IV, nr 1–2, s. 153–135.

1962

(Głos w dyskusji nad: F. Lorentz, Pomoranisches Worterbuch, Bd I. Hrsg von H.H. Bielfekdt, Berlin 1958) na zebraniu Zakładu Kaszuboznawczego WSP w Gdańsku 26 V 1960, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne”, nr 9/9, s. 364–365.
O racjonalne nauczanie składni, „Polonistyka” XV, nr 3, s. 24–30.

1963

(i 3 inne), Język Mikołaja Volckmara, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” nr 11, s. 5–29.
(rec.) H. Penners-Ellwart, Die Danziger Burgerschaft nach Herkunft und Beruf, Marburg Lahn 1954, „Rocznik Gdański” XXII, s. 282–288.

1964

Nazwy osobowe polskie i polskiego pochodzenia w Gdańsku pod koniec (właśc. w 2 poł.) w XVIII, [w:] Sesja naukowa (Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku) z okazji XX‑lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tezy referatów), Gdańsk, s. 53–55.

1965

Jak się nazywał burmistrz gdański zamordowany przez Krzyżaków w 1411 r., „Rocznik Gdański” XXIV, s. 167–172.

1967

(rec.) Ch.C. Fries, The Structure of English. An Introduction to the Construction of English Sentences, London 1859, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze”, nr 2, s. 107–113.
(rec.) R. Świętochowski, Germanizacja nazwisk polskich na terenie Gdańska w latach 1874–1944, Wrocław 1966, “Rocznik gdański” XXVI, s. 301–305.

1968

Nieznane lechickie imiona dwuczłonowe w źródłach gdańskich, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo. Seria 3”, Warszawa, s. 65–69.

1969

Informacje fleksyjne w automatycznej syntezie czasowników polskich, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne XII. Prace Językoznawcze”, z. 4, s. 65–80.

1971

Probleme der Flexionssynthese bei der automatischen Übersetzung, „Biuletyn Fonograficzny” XI, Poznań, s. 73–82.
(rec.) R. Jefimow, Z dziejów języka polskiego w Gdańsku. Stan wiedzy o polszczyźnie w XVII wieku, Gdańsk 1970, „Rocznik Gdański” XXXI, z. 2, s. 251–254.

1972

Opis algorytmu poszukiwania słów w maszynowym słowniku tematów na ograniczonym odcinku, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze” nr 1, s. 7–31.
(rec.) I.K. Belskaja, Jazyk čeloveka i mašina. Avtomatičeskij lingvističeskij analiz estestvennogo čelovečeskogo jazyka pri pomošči elektronnoj vyčislitelnoj mašiny na primere anglijskogo naučno-techničeskogo teksta, Moskva 1969, „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 1, s. 139–148.

1973

Podzielność morfologiczna wyrazów w automatycznej analizie i syntezie tekstu polskiego, [w:] Zastosowanie maszyn matematycznych do badań nad językiem naturalnym, Warszawa, s. 211–219.
(rec.) Biuletyn Fonograficzny z. V-VIII, 1961-1965, „Logopedia” XI, Lublin, s. 104–108.
(rec.) I. Brandt u. a., Automatische Sprachuberstzung. II Russisch-Deutsch, Englisch-Deutsch, Berlin 1972, „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 2, s. 93–96.
(Informacja o bieżących i planowanych pracach własnych), „Językoznawca” nr 26–27, s. 131–133.
(O V Ogólnopolskim Zjeździe Studenckich Kół Językoznawczych w Gdańsku”), „Językoznawca” nr 26–27, s. 1–2.

1974

O różnicach systemowych między językami naturalnymi a niektórymi językami programowania, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXI, Kraków, s. 129–136.

1975

Nazwy osobowe lechickie u mieszczan gdańskich w okresie panowania krzyżackiego, „Gdańskie Studia Językoznawcze” [I], Gdańsk, s. 159–175.
Automatyczne rozpoznawanie związku rzeczownika z przydawką przymiotną w tekście polskim, „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 3, s. 85–94.

1976

Przechowywanie i wykorzystywanie pomocniczych informacji morfologicznych w analizie tekstu polskiego, [w:] Zastosowanie maszyn matematycznych do badań nad językiem naturalnym, Warszawa.
Dlaczego nie przyjęła się India? „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 4, s. 163–165.

1977

Nullmorphem oder Abwesenheit eines Morphems in der komputionellen Grammatik einer natürlichen Sprache?, „Lingua Posnanensis” XX. s. 121–126.
Czy formy szłem, wzięłem zasługują na potępienie?, „Język Polski” LVII, s. 390–392.

1978

Do sprawy form szłem, wzięłem kilka uwag pośrednich, „Język Polski” LVIII, s. 382–383.

1979

Oznaczanie a wskazywanie (Odpowiedź J.S. Bieniowi), „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 6, s. 143–147.

1981

Informacje zawarte w formach fleksyjnych polskich rzeczowników oraz ich rozkład na temat i końcówkę, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 2, s. 285–292.

1982

Polskie substytucje fonologiczne i graficzne hiszpańskich nazw geograficznych i osobowych, „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 8, s. 43–48.

1984

Gramatyka a płeć w świecie zwierząt, „Problemy” nr 2.

1985

Rodzaj gramatyczny a płeć w nazwach zwierząt. Próba systematyki strukturalno-znaczeniowej, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” XXIV nr 28, s. 117–130.

1987

(rec.) Computional Linguistics. Published quartely by the Association form Computional Linguistics, Vol. 11 (1985), Number 1 (January-March), Number 2–3 (April-September), „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 13, s. 163–165.

1988

(rec.) Colling 86 – światowe forum językoznawstwa komputerowego, „Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze” nr 15, s. 163–167.
(rec.) H. Górnowicz, Gewässernamen im Flussgebiet der unteren Weichsel (Nazwy wodne dorzecza dolnej Wisły), Stuttgart 1985, „Rocznik Gdański”, z. 2, s. 206–209.

1994

(rec.) George Lakoff, Mark Johnson, Metafory w naszym życiu. Przełożył i wstępem opatrzył T.P. Krzeszowski, Warszawa 1988, „Zeszyty Naukowe. Prace Językoznawcze” 17–18, Gdańsk, s. 261–163.
Język polski w systemie EUROTRA?, „Zeszyty Naukowe. Prace Językoznawcze” 19–20, Gdańsk, s. 201–204.