Interpunkcja

Prawidłowy zapis powyższego zdania to: Wszystko, co o nim wiedziano, to to, że często wyjeżdżał.

Co o nim wiedziano jest zdaniem wtrąconym, dlatego oddzielamy je z dwóch stron przecinkami. Przed że również zgodnie z regułą stawiamy przecinek. Natomiast nie stawiamy przecinka między dwoma wyrazami to. Pierwszy z nich stanowi łącznik w orzeczeniu imiennym. Drugie to jest zaimkiem, wprowadzającym zdanie orzecznikowe że często wyjeżdżał. Między łącznikiem a orzecznikiem nie stawiamy przecinka.

Małgorzata Sańko

Tak, w tym wypowiedzeniu przecinki postawiono poprawnie.

Wyrażenie oceniające według mnie ‘moim zdaniem’ na ogół jest odczuwane jako wtrącenie i oddzielane przecinkiem.

Przecinki stawia się również pomiędzy wypowiedzeniami składowymi nadrzędnymi i podrzędnymi, należy więc oddzielić przecinkiem równoważnik zdania podrzędnego okolicznikowego warunku jak  (jest) porządek od równoważnika zdania nadrzędnego to (jest) porządek oraz równoważnik zdania podrzędnego okolicznikowego warunku jak  (jest) bałagan od równoważnika zdania nadrzędnego to (jest) bałagan.

Przecinkiem powinny także zostać oddzielone od siebie wypowiedzenia przeciwstawne: jak porządek, to porządek oraz jak bałagan, to bałagan, połączone spójnikiem a.

Przytoczone zdanie jest zdaniem pojedynczym zawierającym wyrażenie przyimkowe o funkcji okolicznika warunku (w jakim wypadku? – w przypadku powołania komisji w nowej kadencji). Okoliczników, które nie są zdaniami, nie oddziela się przecinkiem od reszty zdania (tu: od podmiotu), toteż przecinek w przytoczonym zdaniu jest zbędny. Zdanie to nie powinno zawierać żadnego znaku interpunkcyjnego oprócz końcowej kropki: W przypadku powołania komisji w nowej kadencji termin ten wynosi 30 dni od daty powołania komisji.

Urszula Wiśniewska

Pierwszy przecinek w przytoczonym zdaniu należałoby zachować, gdyby nadawca chciał postawić akcent zdaniowy na wyrażeniu w razie. Z punktu widzenia zasad interpunkcji przecinek ten jest opcjonalny – można go postawić w tym miejscu, ale nie trzeba. Podane zdanie jest więc poprawne pod względem interpunkcji. W zależności jednak od tego, czy zdecydujemy się postawić przecinek w tym miejscu, zmienia się funkcja wyrażenia w razie. W wersji z przecinkiem wyrażenie to jest częścią rozbitego zdania nadrzędnego Przewodniczący Rady zarządza ponowne głosowanie [w razie] i pełni funkcję okolicznika. Gdy nie postawimy przecinka, wyrażenie w razie pełni w zdaniu funkcję spójnika o znaczeniu zbliżonym do spójnika wtedy. W wersji bez przecinka w tym miejscu mamy więc do czynienia z dwoma spójnikami zestawionymi: w razie i gdy.

Dagmara Kałkus

Czy w podanym zdaniu rzeczywiście należy postawić tylko jeden przecinek: „W razie potrzeby, przewodniczący może zarządzić przerwę w celu umożliwienia właściwej komisji lub zarządowi zajęcia stanowiska wobec zgłoszonych wniosków albo przygotowania poprawek w rozpatrywanym projekcie uchwały lub innym dokumencie”?

Powyższe zdanie jest rozwiniętym zdaniem pojedynczym. Człon w razie potrzeby  jest okolicznikiem warunku, co oznacza, że – podobnie jak innych okoliczników – nie oddzielamy go przecinkiem od reszty zdania. Poprawny zapis tego zdania powinien zatem wyglądać następująco: W razie potrzeby przewodniczący może zarządzić przerwę w celu umożliwienia właściwej komisji lub zarządowi zajęcia stanowiska wobec zgłoszonych wniosków albo przygotowania poprawek w rozpatrywanym projekcie uchwały lub innym dokumencie.

Milena Żołnowska

W powyższym zdaniu nie powinno być żadnych przecinków, ponieważ zdanie ma tylko jedno orzeczenie, jest więc zdaniem pojedynczym. Wyrażenie w przypadku autopoprawki do projektu uchwały jest okolicznikiem warunku, a okoliczników nie oddziela się przecinkami od innych składników zdania (tu: podmiotu). Natomiast wyrażenie obejmujący autopoprawkę to przydawka integralna, wyznaczająca zakres określanego rzeczownika tekst; przydawek tego typu również nie oddziela się przecinkami od wyrazu nadrzędnego.

Alicja Ptak

Przecinek zastosowany w tym zdaniu jest błędny, ponieważ nie stawiamy go przed okolicznikami oraz po okolicznikach. Fragment w celu przeprowadzenia czynności kontrolnych to okolicznik celu, ponieważ informuje on o zamiarze, w jakim wykonywana jest dana czynność.

Nie należy umieszczać przecinka również między słowami zespół kontrolny (dopełnienie) a składający się (przydawka), ponieważ przydawka ma tu charakter integralny wyodrębniający i wyznacza zakres określanego rzeczownika.

Poprawne jest zatem zdanie bez żadnego przecinka: W celu przeprowadzenia czynności kontrolnych przewodniczący komisji rewizyjnej wyznacza zespół kontrolny składający się z 2 do 3 członków komisji.

Słusznie. Nie jest to zdanie złożone, tylko pojedyncze, a przecinkiem oddzielono tu rozbudowane dopełnienie od orzeczenia, jest on więc zbędny.

Jacek Świątek

Według zasad interpunkcji polskiej wypowiedzenia składowe podrzędne zawsze oddzielany przecinkiem od wypowiedzeń składowych nadrzędnych. Również w tym wypadku zdanie nadrzędne Usuńmy to należy oddzielić przecinkiem od równoważnika zdania podrzędnego dopełnieniowego co (jest) niezrozumiałe.

W zdaniu tym występuje przydawka orzekająca (ubrany w czarny sweter), po której – zgodnie ze zwyczajem – stawiamy przecinek. Jest on interpunkcyjnym odpowiednikiem pauzy, która pojawia się w tym miejscu, gdy to zdanie wypowiadamy. Zdania z przydawkami orzekającymi przytacza w Zarysie składni polskiej Zenon Klemensiewicz, por. np. Chory na tyfus, leży Piotr w szpitalu. Podane zdanie jest więc poprawne pod względem interpunkcyjnym.

Aby zdanie było poprawne pod względem interpunkcyjnym, należy umieścić dodatkowy przecinek pomiędzy wyrazami powiatu i doręcza, czyli: Materiały na sesje, których przedmiotem jest uchwalenie budżetu powiatu, doręcza się radnym w terminie określonym w odrębnej uchwale. Wydzielone sformułowanie jest wtrąceniem, tzn. wprowadza dodatkowe informacje, które są podporządkowane głównej myśli zdania. Z tego właśnie powodu należy wydzielić je przecinkami z obu stron.

Malwina Talaśka

W przytoczonym zdaniu przecinek postawiono poprawnie, ponieważ wyrażenie bez najmniejszego poszanowania jest składnikiem dwuczłonowego wyliczenia o funkcji okolicznika sposobu (rzuconych [jak?] byle jak, bez najmniejszego poszanowania). Jednak wskazana byłaby – ze względu na poprawność składniową – zmiana szyku (chodzi o końcową pozycję rzeczownika śmieci) na: Podeszli do sterty śmieci rzuconych byle jak, bez najmniejszego poszanowania.

Nie wszystkie przecinki w powyższym zdaniu zostały właściwie postawione. Przecinek w pierwszej części zdania (Propozycje składu osobowego komisji rewizyjnej oraz zmian w tym składzie, przedstawia…) jest niepotrzebny, ponieważ mamy tu do czynienia z orzeczeniem (przedstawia) i dopełnieniem, a – zgodnie z zasadami interpunkcji – między orzeczeniem a dopełnieniem nie stawiamy przecinka. Natomiast w dalszej części zdania (…zainteresowanych radnych, klubów radnych…) przecinek został postawiony poprawnie, ponieważ każdy wyraz i każde wyrażenie stanowiące składnik wyliczenia połączonego bezspójnikowo oddzielamy od siebie przecinkiem – tutaj mamy do czynienia z takim wypadkiem.

Mariola Sójka

Podane zdanie jest złożone podrzędnie, więc zdanie składowe nadrzędne od zdania składowego podrzędnego powinno być oddzielone przecinkiem; przecinek po wyrażeniu w ten sposób  został zatem postawiony poprawnie. Natomiast wyrażenie po odczytaniu przez prowadzącego sesję roty jest okolicznikiem czasu (nie zdaniem okolicznikowym czasu), nie stawiamy więc po nim przecinka; w wersji przytoczonej w pytaniu postawienie po nim przecinka było błędem.

Wyrażenie nieobecność na sesji to dopełnienie, którego nie oddziela się od innych części zdania, czyli podmiotu radny i orzeczenia winien usprawiedliwić. W zdaniu tym przecinek postawiono zatem niepoprawnie.

Joanna Milewska

Przecinek po drugim wystąpieniu słowa rady jest niepotrzebny, gdyż okolicznika warunku (tu: na wniosek przewodniczącego rady, zarządu, klubu radnych lub ¼ ustawowego składu rady) nie oddziela się przecinkiem od orzeczenia. Natomiast pierwszy przecinek po słowie rady jest postawiony prawidłowo, ponieważ jest to składnik wyliczenia, a w wyliczeniach połączonych bezspójnikowo każdy składnik oddziela się przecinkiem.

Aleksandra Stosik

W tym zdaniu brakuje jednego przecinka przed wyrazem biorąc. Jest to imiesłów przysłówkowy współczesny, a zasada mówi, że imiesłowy zakończone na ‑ąc, -łszy, -wszy – bez względu na to, jak interpretujemy ich funkcję w zdaniu – oddziela się przecinkiem wraz z elementami je określającymi od poprzedzającej je lub następującej po nich reszty zdania bądź wydziela się je przecinkami, jeśli są wtrącone w zdanie.

Natomiast przecinki występujące we fragmencie następujące kryteria: zgodności z prawem, celowości, rzetelności i gospodarności są postawione prawidłowo, gdyż pojawiają się przy wyliczaniu, a elementy wyliczeń oddziela się przecinkami.

Monika Pohoryłko

Zdaniem Jerzego Podrackiego, autora „Słownika interpunkcyjnego języka polskiego” (Warszawa 1993), wyrażenie oceniające czyimś zdaniem ‘według czyjejś opinii’ „na ogół jest […] odczuwane jako równoważnik czy wtrącenie i oddzielane przecinkiem ew. przecinkami”.

Powyższe zdanie, mimo że nie należy do najkrótszych, jest zdaniem pojedynczym, w którym niepotrzebnie oddzielono przecinkiem okolicznik sposobu od reszty zdania. Wyrażenie za pośrednictwem przewodniczącego rady stanowi przecież integralny składnik zdania, nie dopowiedzenie. Poprawny zapis tego zdania jest więc następujący: Radny może składać interpelacje do zarządu za pośrednictwem przewodniczącego rady.

Dorota Raczkiewicz

Nie należy oddzielać obu członów zdania przecinkiem, ponieważ jego pierwszy człon jest okolicznikiem warunku, a żadnych okoliczników (nawet tych najbardziej rozbudowanych) nie oddzielamy przecinkiem od reszty zdania. Dlatego podane zdanie zapisujemy bez przecinka: W przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego komisji.

Przytoczone zdanie jest rozwiniętym zdaniem pojedynczym. Część w głosowaniu jawnym to integralna część zdania, która pełni funkcję okolicznika czasu. Nie oddzielamy jej przecinkiem od reszty zdania, zatem poprawnie zapisane zdanie powinno wyglądać następująco: W głosowaniu jawnym radni głosują przez podniesienie ręki lub przez podniesienie ręki przy równoczesnym wykorzystaniu urządzenia do liczenia głosów.

Natalia Wyrwicka

Po formule Pozdrawiam, która kończy list bądź e-mail, nie stawia się przecinka. Na temat niezamykania formuły kończącej list żadnym znakiem interpunkcyjnym wypowiadali się w internetowej poradni językowej PWN prof. Małgorzata Marcjanik i prof. Mirosław Bańko.

Monika Siuda

Według polskich zasad interpunkcji przed spójnikiem oraz – podobnie jak przed spójnikami: i, a (= i), tudzież, lub, albo, bądź, czy, ani, ni – nie stawiamy przecinka

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy oraz znajdzie się tuż za wtrąceniem, które należy wydzielić przecinkami, np. Wczoraj spotkałam swoją koleżankę, której bardzo dawno nie widziałam, oraz jej męża. Drugim wyjątkiem jest sytuacja, w której oraz stosujemy przy wyliczaniu, np. Wezmę gruszki oraz jabłka, oraz śliwki.

Małgorzata Sańko 

Oczywiście, przed słowem określając należy postawić przecinek. Jest to imiesłów przysłówkowy współczesny i oddziela się go przecinkiem wraz z jego ewentualnymi określeniami od poprzedzającej go lub następującej po nim reszty zdania oraz – w wypadku jeśli jest wtrącony w zdanie – wydziela się go przecinkami z obu stron.

Sylwia Formela

Tak, w tym wyrażeniu przecinek postawiony jest prawidłowo, ponieważ po rozwinięciu tych skrótów otrzymalibyśmy konstrukcję z powtórzonym spójnikiem i (i tak dalej, i tym podobnie), a według zasad interpunkcyjnych przed spójnikami powtórzonymi, które pełnią identyczną funkcję, stawiamy przecinek.

Paulina Sławik

Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2016) nie podaje bezpośrednio wskazówek dotyczących stawiania bądź niestawiania kropek po nagłówkach pism, takich jak Zaświadczenie, Podanie, Odpis skrócony aktu małżeństwa, Świadectwo chrztu, Świadectwo dojrzałości czy właśnie Egzamin pisemny języka z polskiego. Jednak według reguł 88.1, 88.2 i 88.3 Zasad interpunkcji kropkę pomija się na kartach tytułowych książek, w tytułach rozdziałów i podrozdziałów oraz w tytułach artykułów w czasopismach. Nagłówek dokumentu też jest rodzajem tytułu tekstu, pełni bowiem podobną funkcję co tytuły wymienione w Zasadach interpunkcji. A zatem również po nagłówkach dokumentów nie powinno się stawiać kropki. Nie należy jej więc stawiać po nagłówku Egzamin pisemny z języka polskiego, umieszczonym u góry pierwszej strony arkusza egzaminacyjnego.

Drugi przecinek w tym przykładzie stoi przed słowami co najmniej na 7 dni przed terminem sesji, które stanowią okolicznik czasu. Według reguł interpunkcyjnych okoliczników nie oddziela się przecinkami od innych części zdania, jeśli nie są wtrąceniami lub składnikami wyliczeń, a w tym wypadku nie są, dlatego drugi przecinek jest zbędny. Ze względu na tę samą zasadę zakwestionować należy także pierwszy przecinek, ponieważ słowa w przypadku niewskazania przez radnego adresu poczty elektronicznej stanowią okolicznik warunku, który też nie powinien być oddzielany przecinkiem od reszty zdania. W związku z tym w podanym zdaniu nie powinien pojawić się żaden przecinek.

Teresa Topolska

Zgodnie z regułami dotyczącymi konstrukcji tekstu po kończącej list formule Z poszanowaniem nie stawia się przecinka.

Marta Wałdoch

W podanym zdaniu trzeba zwrócić uwagę na dwie przydawki określające podmiot (pani): starsza i siwa. Przydawek te są względem siebie równorzędne, a w takim wypadku – jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN – stawia się przecinek.

Monika Siuda

Podane zdanie jest niepoprawne pod względem interpunkcyjnym, ponieważ pierwszy przecinek został w nim postawiony niepotrzebnie. Wyrażenie przed głosowaniem pełni w tym zdaniu funkcję okolicznika czasu i nie powinno się go oddzielać przecinkiem od orzeczenia. W zdaniu tym powinien być tylko jeden przecinek, oddzielający zdanie nadrzędne od podrzędnego przydawkowego: Przed głosowaniem przewodniczący rady podaje radnym numer druku zawierającego projekt uchwały, która ma podlegać głosowaniu.

Paulina Sławik

W zdaniu pojedynczym nie oddziela się podmiotu od orzeczenia ani grupy podmiotu od grupy orzeczenia. W omawianym zdaniu niepotrzebnie oddzielono przecinkiem podmiot (lata 90.) od reszty zdania. Poprawnie postawiono natomiast kropkę po liczebniku porządkowym. Omawiane zdanie należy zapisać następująco: Lata 90. to były dobre lata do handlu.

Dorota Raczkiewicz

Tak, w nagłówku listu, w którym występuje forma wołacza, powinniśmy postawić przecinek. Reguła ortograficzna stanowi, że wyrazy i wyrażenia niebędące częściami zdania powinno się wydzielić przecinkami. Do grupy wyrazów poza zdaniem należą również słowa użyte w wołaczu (np. Panie Kaziu, musimy się koniecznie spotkać; Panie dyrektorze, a co będzie z moją premią?). W przywołanym zwrocie także należy więc oddzielić przecinkiem wołacz Małgosiu od wykrzyknika cześć: Cześć, Małgosiu.

Alicja Sierotzka

W tym zdaniu brakuje jednego przecinka przed wyrazem biorąc. Jest to imiesłów przysłówkowy współczesny, a zasada mówi, że imiesłowy zakończone na ‑ąc, -łszy, -wszy – bez względu na to, jak interpretujemy ich funkcję w zdaniu – oddziela się przecinkiem wraz z elementami je określającymi od poprzedzającej je lub następującej po nich reszty zdania bądź wydziela się je przecinkami, jeśli są wtrącone w zdanie.

Natomiast przecinki występujące we fragmencie następujące kryteria: zgodności z prawem, celowości, rzetelności i gospodarności są postawione prawidłowo, gdyż pojawiają się przy wyliczaniu, a elementy wyliczeń oddziela się przecinkami.

Monika Pohoryłko

Zapis nasza Mała Ojczyzna jest poprawny, ale fakultatywnie, przede wszystkim bowiem zapisujemy to wyrażenie – jako pospolite – małymi literami. Wyrażenie Mała Ojczyzna można jednak zapisać wielkimi literami ze względów uczuciowych lub dla uwydatnienia szacunku, podobnie jak wyrazy Ojczyzna, Kraj, Orzeł Biały, Naród, Państwo, Rząd. Natomiast cudzysłów jest w tym zapisie zbędny.

Marta Wałdoch

Tak, ponieważ – jak podają Zasady pisowni i interpunkcji – imiesłowowe równoważniki zdań zawsze oddziela się przecinkiem (Wielki słownik ortograficzny, red. E. Polański, PWN, Warszawa 2006, s. 127).

Katarzyna Bliźniewska

Proszę o ocenę poprawności interpunkcji w zdaniu: „Zawiadomienia o terminie sesji, miejscu i przedmiocie obrad oraz o terminach posiedzeń komisji rady, przewodniczący rady podaje do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogłoszeń Starostwa Powiatowego w X”. 

Pozornie to zdanie wygląda jak zdanie złożone, jednak jest to zdanie pojedyncze, obowiązują w nim zatem zasady przestankowania dotyczące zdań pojedynczych. Pierwszy przecinek został użyty poprawnie, ponieważ każdy wyraz i każde wyrażenie stanowiące składnik wyliczenia oddzielamy od siebie przecinkiem. Drugi przecinek jest zbędny, gdyż nie oddziela się przecinkiem podmiotu od dopełnienia.

Magdalena Szyłak

Tak, ponieważ – jak podają Zasady pisowni i interpunkcji – zdania podrzędne zawsze oddziela się przecinkiem od zdań nadrzędnych (Wielki słownik ortograficzny, red. E. Polański, PWN, Warszawa 2006, s. 125).

Katarzyna Bliźniewska

Podane zdanie jest niepoprawne pod względem interpunkcyjnym, ponieważ pierwszy przecinek został w nim postawiony niepotrzebnie. Pojawił się tu on w miejscu, w którym kończy się okolicznik warunku wyrażony rozbudowanym wyrażeniem przyimkowym (a więc nie zdaniem): w przypadku zwołania sesji na wniosek zarządu lub ½ ustawowego składu rady, a okoliczników, nawet rozbudowanych, ale niebędących zdaniami, nie oddziela się przecinkiem od reszty zdania. W zdaniu tym powinien być tylko jeden przecinek, oddzielający zdanie nadrzędne od podrzędnego przydawkowego: W przypadku zwołania sesji na wniosek zarządu lub ½ ustawowego składu rady nie jest wymagane zachowanie terminów, o których mowa w ust. 2.

W przytoczonym zdaniu pojedynczym przecinka użyto prawidłowo. Biała jak łabędź oraz dziewicza są przydawkami równorzędnymi. W takim wypadku przydawki oddziela się przecinkiem.

Magdalena Szyłak

Dobrze. Według zasad interpunkcji polskiej wołacze (tu: miły bracie) należy oddzielać przecinkami od reszty zdania.

Aleksandra Muszarska

Tak, użycie obu przecinków jest uzasadnione, gdyż wydzielają one z wypowiedzenia (tu: Jestem zdziwiony) bezpośredni zwrot do adresata (tu: proszę państwa).

Jedna z głównych zasad interpunkcji głosi, że zawsze przecinek stawiamy, aby oddzielić zdanie podrzędne od zdania nadrzędnego. W związku z tym prawidłowy zapis przytoczonego zdania wygląda następująco: Trudno zrozumieć, o co mu chodzi.

Aleksandra Mieczkowska

Tak, w tym zdaniu przecinek jest niezbędny. Zdanie to jest złożone podrzędnie: zobaczymy to zdanie składowe nadrzędne, a jak to się stało – zdanie składowe podrzędne dopełnieniowe (co zobaczymy?). Pomiędzy zdaniami nadrzędnymi i podrzędnymi zawsze stawiamy przecinek, nawet jeśli któreś z tych zdań składa się tylko z orzeczenia. 

Po wyrażeniu według mnie można postawić przecinek, ale nie jest on konieczny, ponieważ interpunkcja w wyrażeniach typu moim zdaniem, czyimś zdaniem, według mojej opinii nie jest jednolita. W Narodowym Korpusie Języka Polskiego spotykamy zarówno zapisy z przecinkiem, jak i bez niego. Użycie przecinka zależy tu od woli nadawcy. Powinniśmy stosować przecinek wówczas, gdy odczuwamy wyrażenie według mnie jako wtrącenie.

Paulina Andrzejewska

Interpunkcja w tym zdaniu jest poprawna, jeżeli wyrażenie w jeden weekend lipca ma charakter wtrącenia, czyli zawiera dodatkową informację. Czytając tekst, wyodrębniamy takie wtrącenia z obu stron pauzami. Jeśli natomiast – co wydaje się bardziej prawdopodobne – wszystkie informacje okolicznikowe są w tym zdaniu równie ważne, zdanie nie wymaga przecinków, każdy z okoliczników odpowiada bowiem na inne pytanie: wyrażenie od tego czasu – na pytanie od kiedy?, wyrażenie każdego roku – na pytanie jak często?, a wyrażenie w jeden weekend lipca – na pytanie kiedy? Nie są to zatem jednorodne składniki zdania i nie należy oddzielać ich przecinkami.

Łukasz Kolenda

Imiesłowy zakończone na -ąc, -łszy, -wszy — bez względu na to, jak interpretujemy ich funkcję w zdaniu — w zasadzie oddziela się przecinkiem wraz z ewentualnymi ich określeniami od poprzedzającej go lub następującej po nim reszty zdania lub wydziela się go przecinkami, jeśli jest wtrącony w zdanie. Poprawna jest zatem następująca wersja interpunkcyjna przytoczonego zdania: Tomek, zbliżając się do domu, był zadowolony.

Aleksandra Kropacz

Poprawny jest następujący zapis tego zdania: To dobrze, że są wśród nas ludzie, którzy umieją się śmiać. Według jednej podstawowych zasad interpunkcji przecinkami oddzielamy bowiem składowe części zdania złożonego: zdanie podrzędne od nadrzędnego.

Aleksandra Mieczkowska

Wyrażenie po zwiększeniu liczby parafii jest okolicznikiem czasu, a pomiędzy niejednorodnymi składnikami zadania, np.  pomiędzy okolicznikami a orzeczeniami, przecinków nie stawiamy. Przecinek jest tu zatem niepotrzebny. Możemy natomiast potraktować wyrażenie od 9 od połowy lat 40. do 14 w 1953 r. jako wtrącenie i postawić przecinki przed przyimkiem z i po rzeczowniku roku: Po zwiększeniu liczby parafii, z 9 od połowy lat 40. do 14 w 1953 r., pozostawała ona niezmienna aż przez dwie dekady. Zamiast przecinków możemy zastosować dwa myślniki: Po zwiększeniu liczby parafii – z 9 od połowy lat 40. do 14 w 1953 r. – pozostawała ona niezmienna aż przez dwie dekady, ewentualnie dwa nawiasy: Po zwiększeniu liczby parafii (z 9 od połowy lat 40. do 14 w 1953 r.) pozostawała ona niezmienna aż przez dwie dekady. Zależy to od rangi, jaką chcemy nadać wtrąceniu: myślnik jest znakiem wyodrębniającym silniejszym od przecinka, a najmocniejszy efekt wydzielenia członu wtrąconego daje nawias.

Imiesłowowe równoważniki zdań zawsze oddziela się przecinkiem od zdań nadrzędnych, a gdy są wtrącone w treść zdania nadrzędnego, ich granice zaznacza się przecinkami obustronnie. Spoglądając w przyszłość jest właśnie imiesłowowym równoważnikiem zdania wtrąconym w tok zdania nadrzędnego Nie wszyscy czują spokój, poprawny zapis jest zatem następujący: Nie wszyscy, spoglądając w przyszłość, czują spokój.

Po czasowniku masz przecinek jest zbędny. Przecinkiem oddzielamy wypowiedzenia  składowe w zdaniu złożonym podrzędnie: zdanie nadrzędne od zdania podrzędnego i od równoważnika zadanie podrzędnego. W tym zdaniu bezokolicznik tęsknić nie jest jednak ośrodkiem równoważnika zdania podrzędnego, lecz określeniem czasownika masz.

Aleksandra Kropacz

Pierwszy przecinek postawiono poprawnie, ponieważ zaimek gdzie wprowadza zdanie składowe podrzędne, a zdanie podrzędne od nadrzędnego zawsze oddzielamy przecinkiem. Natomiast pomiędzy zdaniami gdzie chcesz i kiedy chcesz nie powinien stać przecinek, ponieważ są to zdania współrzędne łączne. Przecinek byłby niezbędny, gdyby zdanie gdzie chcesz było zdaniem wtrąconym, np. Pójdziemy, gdzie chcesz, i kupimy to, o co prosisz.

Daria Charzyńska

Przecinek jest w tym tytule zbędny, ponieważ zasadniczo nie stawiamy go przed wyrazem jako. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy chcemy podkreślić przyczynowo-uzasadniający charakter wprowadzonego wyrażenia. Odpowiednie przykłady podaję za internetowymi Zasadami interpunkcji: Był powszechnie szanowany jako lekarz. (Szanowano go jako dobrego lekarza) ale Był powszechnie szanowany, jako lekarz. (Szanowano go ze względu na prestiż jego zawodu). Wyrażenie jako event turystyczny nie ma jednak charakteru przyczynowo-uzasadniającego.

Aleksandra Mieczkowska

Tak, ponieważ zwroty adresatywne (tu: Mateusz) oddzielamy przecinkiem od reszty wypowiedzi. Czynimy tak również wtedy, gdy – jak w tym wypadku – wołacz jest równy mianownikowi. Gdyby imię Mateusz nie było zwrotem adresatywnym, lecz częścią formuły przedstawiania się (= tu mówi Mateusz), przecinek również byłby potrzebny – jako znak oddzielający od siebie dwa różne wypowiedzenia składowe współrzędne połączone bezspójnikowo.

Interpunkcja w tym zdaniu jest niepoprawna, ponieważ wtrącone człony zdań złożonych i pojedynczych wydzielamy przecinkami z dwóch stron. Poprawnie zatem zapisujemy to zdanie następująco: Tylko człowiek, który nie ma wykształcenia, może się wypowiadać w taki sposób.

Aleksandra Kropacz

Przecinek został tu postawiony poprawnie, gdyż a także to spójnik zespolony, który zawsze poprzedzamy przecinkiem. Warto też zwrócić uwagę, że nie stawiamy przecinka po wyrażeniu a także na pokładzie łodzi, stanowi ono bowiem składnik wyliczenia równie ważny jak pierwszy składnik tego wyliczenia, czyli wyrażenie w sklepie.

Paulina Andrzejewska

Zasadniczo nie należy wydzielać tego wyrażenia przecinkami, zwłaszcza jeśli niesioną przez nie informację chcemy traktować jako tak samo ważną jak pozostałe informacje w tym zdaniu. Jeżeli wydzielimy to wyrażenie przecinkami, potraktujemy je jako wtrącenie, czyli informację dodatkową, mniej istotną niż pozostałe. Jeśli jednak taka byłaby intencja autora, obustronne wydzielenie tego wyrażenia przecinkami byłoby poprawne.

Piotr Bednarczyk

Podane zdanie nie jest poprawne pod względem interpunkcyjnym, ponieważ pomiędzy niejednorodnymi składnikami zdania pojedynczego nie stawiamy przecinków. Wyrażenie przyimkowe oprócz ról łączy się z orzeczeniem pozostaną w pamięci, toteż pomiędzy tymi składnikami zdania nie może stać przecinek.

Mateusz Czujko

Tak, przecinek w tym zdaniu został postawiony poprawnie, choć poprawna byłaby też wersja bez przecinka. Moim zdaniem, podobnie jak według mnie, może być potraktowany jako wtrącenie, wtrącenia wydzielamy z tekstu przecinkami. Zdaniem Jerzego Podrackiego (Słownik interpunkcyjny języka polskiego, Warszawa 1993) współcześnie raczej dominuje zasada oddzielania tego wyrażenia przecinkiem, ale wersja bez przecinka występuje szczególnie na początku zdania.

Mateusz Czujko

W zdaniu tym powinniśmy postawić dwa przecinki: Dziecko, chore, drżało z zimna, mamy tu bowiem do czynienia z wtrąceniem przymiotnika chore, o czym decyduje zmiana szyku w stosunku do zdania Chore dziecko drżało z zimna.

Piotr Bednarczyk

Zasadniczo w zdaniu tym nie stawiamy przecinków, ponieważ nie stawia się ich pomiędzy składnikami zdania pojedynczego o różnych funkcjach. Przecinki można by tu jednak postawić, jeśli potraktujemy to wyrażenie jako wtrącenie.

Dominika Bogdańska

Przecinki w tym zdaniu są postawione poprawnie, jest to bowiem zdanie podrzędnie złożone z trzech wypowiedzeń składowych. Drugi człon (mówiąc) jest imiesłowowym równoważnikiem zdania podrzędnego, a trzeci (że jest sama) jest zdaniem dopełnieniowym.  Pomiędzy zdaniami nadrzędnymi a zdaniami podrzędnymi i imiesłowowymi równoważnikami zdań podrzędnych zawsze stawia się przecinki.

Jacek Dzięgielewski

Pomiędzy składnikami zdań współrzędnie złożonymi rozłącznie (połączonymi m.in. spójnikami albo, lub, bądź, czy) nie stawiamy przecinków. Zdanie powinno być więc zapisane następująco: Kto z nich ma rację: on czy ona?

Jacek Dzięgielewski

Nie, poprawne interpunkcyjnie jest zdanie: Kierowcy, których policjanci zatrzymali, nie byli pod wpływem alkoholu. Drugi przecinek powinno się postawić w tym miejscu, ponieważ zdanie których policjanci zatrzymali jest zdaniem podrzędnym złożone wtrąconym pomiędzy zdanie nadrzędne Kierowcy nie byli pod wpływem alkoholu, a zdania wtrącone należy wydzielać z tekstu obustronnie.

Dominika Bogdańska

Nie, ponieważ wyrazy komu i kiedy są w tym zdaniu równorzędne wobec siebie.

 Alicja Chrzanowska

Tak, przecinek jest tu potrzebny, ponieważ przymiotniki kamienne i oślizgłe są w tym zdaniu przydawkami równorzędnymi, tzn. każda z nich odnosi się bezpośrednio do określanego rzeczownika (tu: stopni).

Aleksandra Chajewska

Zauważmy, że w tym zdaniu mamy do czynienia z grupą orzeczenia wyrażoną przez orzeczenie imienne: to instytucja. Zgodnie z zasadami interpunkcji grupy podmiotu nie należy oddzielać przecinkiem od grupy orzeczenia. Zatem poprawny zapis tego zdania to: Szkoła to bardzo poważna instytucja.

Joanna Niewiadomska

Tak, to zdanie jest poprawne pod względem interpunkcyjnym. Zróbmy to zdanie nadrzędne, zaś co tylko jest możliwe to zdanie podrzędnie dopełnieniowe, a według zasad interpunkcji polskiej między zdaniem nadrzędnym i podrzędnym zawsze powinien stać przecinek.

Magdalena Basińska

Przecinek nie jest tu potrzebny. Pomijamy go w myśl zasady, że gdy  dochodzi do zbiegu myślnika i przecinka, należy tenże przecinek pominąć.

Magdalena Basińska

W zdaniu tym przecinek został postawiony poprawnie, oddziela bowiem zdanie (tu: czasownik żegnaj) od zwrotu adresatywnego (tu: wołacz blondyneczko).

Magdalena Behounkowa

Nie, gdyż w tym zdaniu wyraz jak wprowadza wyrażenie porównawcze (silny jak Herkules), a zgodnie z zasadami interpunkcji przed członami porównawczymi nie umieszczamy przecinka. Taki człon można wydzielić przecinkiem tylko wówczas, gdy stanowi on dopowiedzenie lub wtrącenie, a w podanym zdaniu taka sytuacja nie zachodzi.

Magdalena Behounkowa

Przecinki zostały tu postawione poprawnie. Pierwszy przecinek oddziela zdanie nadrzędne od podrzędnego, natomiast drugi wprowadza zdanie współrzędne przeciwstawne do zdania pierwszego (powinien wyjaśnić, ale został rozbrojony), jest więc umotywowany  podwójnie: jako znak oddzielający zdania przeciwstawne (pierwsze od trzeciego) i jako znak wyodrębniający zdanie wtrącone (drugie).

Magdalena Behounkowa

Nie, ponieważ jest to zdanie pojedyncze, a pomiędzy różnymi składnikami zdania pojedynczego przecinków się nie stawia. Wyrażenie na tym tle, które miałoby być wydzielone przecinkiem, pełni w tym zdaniu funkcję okolicznika przyczyny, a okoliczników nie należy odcinać przecinkami od reszty zdania.

Magdalena Behounkowa

Formuły zakończenia listu powinny zaczynać się wielką literą. Po formule zakończenia listu nigdy nie stawia się kropki. Kropki nie stawia się także po podpisie. Można natomiast opatrzyć zwrot To cześć wykrzyknikiem, jest to bowiem zwrot młodzieżowy o pewnym ładunku emocjonalnym.

Anna Witczak

Nagłówek kochani oczywiście powinien zostać zapisany wielką literą, bowiem na początku każdego wypowiedzenia rozpoczynającego tekst stosujemy wielką literę, ponadto jest to zwrot do adresata listu. Nagłówek ten należy oddzielić znakiem interpunkcyjnym (wyrazy niebędące częściami zdania, m.in. zwroty w wołaczu, zawsze należy wydzielić z kontekstu). Można opatrzyć go wykrzyknikiem (wówczas właściwy tekst rozpoczynamy wielką literą) lub przecinkiem (wtedy tekst właściwy zaczyna się małą literą).

Anna Witczak

Jest to zdanie pojedyncze, toteż zasadniczo między jego składnikami nie należy stawiać przecinków. Przecinek mógłby być w tym zdaniu zastosowany tylko wtedy, gdyby wyrażenie zamiast poddania się pełniło funkcję wtrącenia, ale wówczas należy wydzielić je przecinkami z obu stron, tj.: Wszyscy oni, zamiast poddania się, wybrali samobójstwo. Zamiast przecinków można by też posłużyć się w tej funkcji myślnikami, tj. Wszyscy oni – zamiast poddania się – wybrali samobójstwo. Uznanie wyrażenia zamiast poddania się za wtrącenie zależy od intencji nadawcy.

Małgorzata Tenderenda

Poprawność użycia w tym wyrażeniu przecinka zależy od kontekstu, w jakim wystąpiłaby ta grupa wyrazowa.

Jeśli w tym sformułowaniu imiesłów przymiotnikowy jest tylko dodatkowym określeniem rzeczownika (czyli gdyby w zdaniu była mowa ogólnie o jakiejś sztuce, a fakt wystawienia jej przez określony teatr stanowiłby jej dodatkową właściwość), przecinek byłby konieczny. Ilustracją takiej sytuacji może być następujący tekst: X napisał tę komedię w 2000 r. Premiera sztuki, wystawionej przez teatr „Wybrzeże”, odbyła się rok później.

Gdyby jednak imiesłów przymiotnikowy był integralną częścią całego wyrażenia, wspólnie z rzeczownikiem wyznaczającą jego zakres (a więc w zdaniu, z którego pochodzi to wyrażenie, mowa byłaby o jakiejś sztuce wystawionej przez teatr „Wybrzeże”), to nie powinno się go oddzielać przecinkiem od rzeczownika. Taką sytuację ilustruje następujący tekst: Jedną ze sztuk X‑a wystawił po raz pierwszy teatr „Wybrzeże”, drugą – Teatr Dramatyczny w Warszawie. Premiera sztuki wystawionej przez teatr „Wybrzeże” odbyła się w 2001 r.

Małgorzata Tenderenda

Ewa Rogowska-Cybulska

W omawianym zdaniu występują trzy przydawki. Pierwsza z nich jest złożona (pięknie powiązane czerwoną wstążką), toteż stawiamy po niej przecinek. Przydawki druga i trzecia są wobec siebie nierównorzędne, ponieważ spore odnosi się do wielkości, a kwadratowe do kształtu obiektu, więc nie stawimy między nimi przecinka. Poprawna interpunkcyjnie jest więc następująca wersja tego zdania: Podała pięknie powiązane czerwoną wstążką, spore kwadratowe pudełko.

Kateryna Razgonova

Tak, ponieważ ni domu, ni łomu jest wyrażeniem szeregowym połączonym powtarzającym się spójnikiem ni. Przed pojedynczym spójnikiem ni nie stawia się przecinka.

Kateryna Razgonova

W podanym zdaniu człon „już po wakacjach” jest określeniem czasownika „okazało się”, toteż przecinek powinniśmy postawić właśnie po tym członie, tj. „Jak się okazało już po wakacjach, uczniowie musieli kupić ten podręcznik”.

Gdyby „już po wakacjach” było określeniem „uczniowie musieli kupić ten podręcznik”, szyk zdania byłby inny: „Jak się okazało, uczniowie musieli kupić ten podręcznik już po wakacjach”.

Dorota Góreczna   

Tak, ponieważ jest to zdanie złożone podrzędnie, a zdania składowe w zdaniach złożonych podrzędnie zawsze oddzielamy od siebie przecinkiem. W zdaniu tym „Wiadomo” jest zdaniem składowym nadrzędnym, a „że nie stało się to wczoraj” – zdaniem składowym podrzędnym.

Dorota Góreczna

Tak, jeżeli decydujemy się na średniki, powinniśmy stawiać je konsekwentnie po każdym członie wyliczenia, zwłaszcza jeżeli te rozbudowane człony wyliczeń zawierają przecinki. W przeciwnym wypadku czytelnik mógłby mieć kłopot z ustaleniem granicy pomiędzy poszczególnymi członami wyliczeń.

Dorota Góreczna

Jeżeli wyliczenia wprowadzane są cyframi arabskimi, możemy postawić po nich zarówno kropkę, jak i nawias. Gdyby były to cyfry rzymskie, musielibyśmy zastosować kropkę.

Dorota Góreczna

W wypowiedzeniu tym nie stawiamy przecinka, ponieważ jest to wypowiedzenie pojedyncze, w którym „to najlepsze rozwiązanie” to orzeczenie, a „wpłacić całą sumę” –  podmiot (por. zdanie „Najlepszym rozwiązaniem jest wpłacenie całej sumy”), a pomiędzy podmiotem i orzeczeniem (grupą podmiotu i grupą orzeczenia) nie stawia się przecinków.

Dorota Góreczna

W zacytowanym zdaniu pojedynczym nie ma uzasadnienia dla postawienia przecinka, choć względy rytmiczno-oddechowe i szyk przestawny zdania do tego skłaniają. Postawienie przecinka (przecinków) w miejscach pauz intonacyjnych, które nie odpowiadają granicom składniowym zdania, jest błędne, o czym przypomina Jan Miodek w książce pod tytułem „Rzecz o język. Szkice o współczesnej polszczyźnie”.

Zgodnie z zasadami poprawnej interpunkcji nie powinno się bowiem oddzielać:

1) grupy podmiotu  (tu: pięciu zamaskowanych mężczyzn) od grupy orzeczenia  (tu: w lasku pod Bełżcem jadących wozem zatrzymało);

2) dopełnienia (tu: jadących wozem) i okolicznika (tu: w lasku pod Bełżcem) od określanych nim wyrazów (tu: zatrzymało);

3) przydawki (tu: zamaskowanych) od określanego rzeczownika (tu: mężczyzn).

Umieszczenie przecinka niezgodnie z powyższymi zasadami dopuszczalne jest jedynie wtedy, kiedy mogłaby powstać wątpliwość co do właściwego zrozumienia wypowiedzi. W powyższym zdaniu taka sytuacja jednak nie występuje.

  Joanna Groth

Po zwrocie Szanowna Pani Rektor należy postawić przecinek, rozpoczyna on bowiem pismo urzędowe, a w tego typu pismach nie należy stawiać wykrzykników, ponieważ wprowadzają one ekspresję.

Poruszony problem ma charakter bardziej stylistyczny niż interpunkcyjny, dotyczy bowiem sytuacji, gdy to, jakie znaki interpunkcyjne należy postawić, zależy od rodzaju tekstu (np. pisma urzędowe, listy prywatne).

Alina Leszczyńska

  W powyższym zdaniu przed fragmentem bez zgody autora nie należy stawiać przecinka, ponieważ wiązałoby się to z interpunkcyjnym oddzieleniem grupy podmiotu od grupy orzeczenia, na co nie zezwalają zasady interpunkcji polskiej. Nie powinno się również wydzielać tego fragmentu obustronnie przecinkami, ponieważ w ten sposób oznacza się wtrącenia (a więc wyrażenia zawierające różne treści dodatkowe, mniej istotne), a wyrażenie bez zgody autora jest bardzo ważne dla sensu tego zdania.  

Anna Holk-Łebińska

Jak podaje Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. prof. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2003), znak zapytania stawiamy na końcu wszystkich zdań pytających, także tych występujących w tytułach dzieł i rozdziałów (w tytułach pomijamy tylko kropkę, natomiast inne znaki interpunkcyjne stawiamy). Zgodnie z powyższą zasadą po tytule rozdziału Jak zmieniać pieluszkę? należy postawić pytajnik.
Jednak gdy stanowiące tytuł pytanie jest pozbawione tonu pytającego, a ma raczej charakter oznajmujący, to można znak zapytania pominąć. Jeśli zatem przyjmiemy, że tytuł Jak zmieniać pieluszkę ma charakter oznajmujący, a nie pytający, czyli że jest to swoistego rodzaju instrukcja, to możemy pytajnik pominąć.

Joanna Szarek

Ukośnik (ang. slash) to znak pisarski ciągle pomijany przez wydawnictwa ortoepiczne, takie jak np. Słownik ortograficzny PWN, gdzie ukośnik nie został wymieniony jako znak interpunkcyjny. Coraz częściej występuje on jako znak alternatywy, np. w dychotomicznych parach wyrazów: tak/nie, kobieta/mężczyzna, włączyć/wyłączyć, zastępując spójnik lub. Nie określono jednak, czy (a jeśli tak, to gdzie: przed nim czy po nim) należy stawiać odstęp. Ukośnik stosowało się pierwotnie do oddzielania liczb, a nie wyrazów, a powodem jego ekspansywności jest prawdopodobnie jego wyrazistość graficzna.
Według Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN (2006) i Słownika ortograficznego PWN dopuszczalne skróty wymienionych w pytaniu wyrażeń to:

• ad acta – aa (skrót pisany bez kropek, czytany jako całe wyrażenie)
• koło – k. Krakowa (z wyraźnym zaznaczeniem, że nie dopuszcza się zapisu k/Krakowa)
• wyżej wymieniony – ww. albo wyż.wym. (a niżej wymieniony – nw.)
• do spraw – ds.

Per analogiam nie widzę powodów, dla których powinniśmy używać skrótu o/ zamiast o. – może oprócz względów ekonomicznych: pisząc na druku pocztowym o/Gdańsk, zyskujemy jedną wolną kratkę.

Joanna Ginter

Czy zawsze trzeba wyróżniać cytaty umieszczone w pracy licencjackiej cudzysłowem lub kursywą? Promotor mojej pracy żąda, by przy dłuższych cytatach nie używać ani kursywy, ani cudzysłowu.

To prawda, jedynie krótkie cytaty zaznaczamy w tekście cudzysłowem lub kursywą. Cytaty obejmujące więcej niż jedno zdanie należy oddzielić od tekstu głównego, zostawiając tzw. światło (czyli pusty wers) nad i pod przytaczanym fragmentem cudzej publikacji. Stosując tę metodę, musimy jeszcze zdecydować się na jeden z dodatkowych sposobów graficznego wyodrębniania cytatu.
Pierwszy z nich, stosowany powszechniej, polega na zapisaniu cytowanego tekstu czcionką mniejszą od czcionki tekstu głównego (czyli np. dziesięciopunktową, gdy tekst główny pisany jest dwunastką).
Można także wybrać inne rozwiązanie: zapisać tą samą czcionką przytaczany tekst oraz tekst główny, a tekst cytowany wciąć, używając tabulatora (wcięcie to musi być większe od wcięć akapitowych tekstu głównego). Metoda ta jednak ma jeden mankament: w cytowanym tekście nie wyróżnia się wcięć akapitów, więc przytaczając jego obszerniejsze partie, należy zaznaczać końce poszczególnych fragmentów poprzez krótsze od standardowych wiersze końcowe.
Obie te metody pozwalają uniknąć zapisu przytaczanego tekstu w cudzysłowie lub kursywą, a graficzne wyróżnienie cytatu nie tylko wzmacnia przejrzystość zapisu, ale również umożliwia zachowanie znaków przyjętych w cytowanym tekście. Tymczasem umieszczając tekst w cudzysłowie, musimy pamiętać o zmianie występujących w nim znaków cytatu na cudzysłów drugiego stopnia (francuski « » lub niemiecki » «). Podobnie zapis kursywą może budzić wątpliwości (np. kiedy w cytowanym tekście pojawia się tytuł wyróżniony kursywą, a my zmuszeni jesteśmy zapisać go pismem prostym).
Informacje na ten temat można znaleźć w opracowaniu: E. Wolańska, A. Wolański, Poradnik redaktora, [w:] Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.

Katarzyna Panfil

Zdanie Wyszedłem do ogrodu zająć się pracą jest zdaniem pojedynczym. Bezokolicznik zająć się występuje w nim w funkcji okolicznika celu (odpowiada na pytanie: w jakim celu?). Pomiędzy składnikami zdania pojedynczego, tzn. np. między podmiotem a orzeczeniem, między orzeczeniem a określającym go okolicznikiem (lub dopełnieniem) czy między podmiotem i jego określeniem, w języku polskim nie stawiamy przecinka, toteż przecinek w tym zdaniu nie jest potrzebny.
Jedynym dla niego uzasadnieniem mogłoby być potraktowanie wyrażenia zająć się pracą jako dopowiedzenia, czyli dodatkowego uzupełnienia treści zdania Wyszedłem do ogrodu. Jednak w wymowie zdanie Wyszedłem do ogrodu musiałoby się kończyć intonacją opadającą, a przed dopowiedzeniem musiałaby wystąpić pauza. Taka sytuacja jest możliwa, ale znacznie rzadsza niż sytuacja, w której wyrażenie zająć się pracą jest integralnym składnikiem zdania Wyszedłem do ogrodu zająć się pracą jako „zwykły” okolicznik celu.

Grzegorz Wojewoda

Lepsza byłaby wersja z przecinkiem: „Pierwsza, piętnastowersowa zwrotka…”.
W przytoczonym zdaniu rzeczownik zwrotka określony jest dwiema przydawkami: pierwsza i piętnastowersowa. Jeśli w zdaniu występują obok siebie dwie przydawki albo więcej, musimy rozstrzygnąć, czy są one równorzędne (wtedy stawiamy przecinek), czy raczej pierwsza z nich określa związek tworzony przez drugą przydawkę wraz z rzeczownikiem (wtedy nie rozdzielamy ich przecinkiem).
W wypadku podanego zdania poprawna interpunkcja uzależniona jest od interpretacji owych przydawek:
1) jeśli intencją autora było przekazanie informacji, że jest to „pierwsza i jednocześnie piętnastowersowa zwrotka”, to mamy do czynienia z przydawkami równorzędnymi;
2) jeśli chodzi raczej o „pierwszą z piętnastowersowych zwrotek”, to użyto przydawek nierównorzędnych.
Bardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza interpretacja, a więc pożądany byłby między przydawkami przecinek.

Aneta i Zenon Licowie

Człon kochać dom pełni w omawianym zdaniu funkcję podmiotu, jest bowiem równoważny znaczeniowo podmiotowi rzeczownikowemu kochanie domu w zdaniu Kochanie domu to cieszenie się każdym jego elementem. Nie ma w języku polskim reguły, która nakazywałaby oddzielać podmiot od orzeczenia, wprost przeciwnie, nie powinno się oddzielać przecinkami podmiotu od orzeczenia, orzeczenia od okolicznika, dopełnienia od orzeczenia itp. Przecinek w podanym zdaniu jest zatem zbędny. Zdaniem podobnym pod tym względem do zdania Kochać dom to cieszyć się każdym jego elementem jest zdanie Kochać to patrzeć w tym samym kierunku.

Bogumiła Ślusarczyk

Tak, istnieją sytuacje, gdy przed i stawia się przecinek. Ma to miejsce wtedy, gdy spójnik (lub partykuła) i:

• występuje w zdaniu po raz kolejny w tej samej funkcji (łączy te same części zdania), np.:
  • Paradę żaglowców można będzie podziwiać i w Brzeźnie, i w Sopocie, i w Gdyni.
  • I tak, i nie.
  • Piątek i sobotę, i niedzielę spędzę w domu, pewnie z książką lub komputerem.
  • Wiem, co jest popsute, bo obiektyw rozebrałem i obejrzałem, i z powrotem złożyłem.
  • Poszedłem do sypialni i przyniosłem poduszkę i kołdrę, i nową poszewkę w żółte i zielone wzorki.
• wprowadza wtrącenie, uzupełnienie, np.:
  • Jestem zadowolony, i nie mówię tego okazjonalnie, z tej współpracy.
  • Koniunktura sportowa w Stanach Zjednoczonych, i siłą rzeczy również w Kanadzie, jest utrzymywana w sposób bardzo przemyślany, zaplanowany i konsekwentny.
  • To bzdura, i tyle.
  • Jest mi to bardzo potrzebne, i to na jutro.
  • Wynik, i tak z góry ustalony, nie wzbudził emocji.
• łączy zdania składowe lub części zdania, pomiędzy którymi występuje – obustronnie oddzielone przecinkami – zdanie podrzędne lub człon wtrącony, np.:
  • Nauczyciel poczekał chwilę, żeby uczniowie umilkli, i rozpoczął lekcję.
  • Wszystko jest podporządkowane telewizji, która płaci, i kalendarzowi imprez o zasięgu europejskim i światowym.
  • Spróbuję jeszcze dziś, jak pogoda dopisze, i zdam relację.
  • Wpadli po nas wcześnie, zaraz po pracy, i pojechaliśmy wspólnie do sklepu.

Możliwe jest też stawianie przecinka przed spójnikiem i w funkcji wynikowej, np. Budzik nie zadzwonił, i spóźniłem się do pracy.

Sylwia Rzedzicka

Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie, należy zauważyć, że dotyczy ono części zdania pojedynczego połączonych spójnikiem czy (międzyludzkie czy międzypokoleniowe). Według Popularnego słownika ortograficznego PWN zasady użycia przecinka między spójnikowo połączonymi częściami zdania pojedynczego są – z drobnymi odstępstwami – takie same jak reguły użycia przecinków w zdaniach współrzędnie złożonych. Spójnik czy należy do spójników łączących zdania współrzędne rozłączne, a w zdaniach złożonych współrzędnie połączonych spójnikami rozłącznymi (oprócz czy są to m.in. spójniki lub, albo, bądź), np. w zdaniu Udźwigniesz to czy mam ci pomóc?, nie stawiamy przecinka.
Przecinek przed czy możemy postawić tylko wtedy, jeżeli wyraz ten wprowadza zdanie podrzędne, jak w przykładzie: Zapytał, czy już przyszła, albo w sytuacji powtórzenia tego wyrazu w tym samym zdaniu, jak w przykładzie: Nie wikła go w skomplikowane relacje międzyludzkie czy międzypokoleniowe, czy międzykulturowe. W zdaniu, którego dotyczy pytanie, czy ani nie wprowadza zdania podrzędnego, ani nie zostało powtórzone, w związku z tym nie ma powodu do użycia przed nim przecinka. Wynika z tego, że przecinek w powyższym zdaniu został użyty niepoprawnie.

Martyna Świniarska

Podane zdanie jest niepoprawne pod względem interpunkcyjnym, gdyż nie stawiamy przecinka przed spójnikiem lub, podobnie jak nie stawiamy go przed spójnikami a (w znaczeniu ‘i’), oraz, tudzież, albo, bądź, czy, ani, ni. Wynika to z ogólnej reguły, że połączone spójnikami zdania i wyrażenia współrzędne oddziela się od siebie przecinkami wówczas, gdy są to zdania i wyrażenia przeciwstawne i wynikowe, natomiast w wypadku zdań i wyrażeń łącznych i rozłącznych przecinka się nie stawia. Ponieważ spójnik lub należy do spójników wprowadzających zdania i wyrażenia rozłączne, przecinek przed lub jest w podanym wyżej zdaniu niepotrzebny. Poprawna wersja tego zdania wygląda następująco: Dziś mądrość nazywa się mianem asertywności, a duszę – jaźnią lub podświadomością.
Postawienia przecinka przed lub wymagałaby natomiast sytuacja, gdyby spójnik ten poprzedzony był w zdaniu wtrąceniem, np. Dziś mądrość nazywa się mianem asertywności, a duszę – jaźnią, choć tego wyrazu używa się coraz rzadziej, lub podświadomością, lub gdyby został powtórzony, np. Dziś mądrość nazywa się mianem asertywności, a duszę – jaźnią lub podświadomością, lub jeszcze inaczej.

Agnieszka Jasionowska